نطنز، نسیم دلنشین کویر

این شهر با طبیعتی زیبا و دهها اثر جذاب و دیدنی ، هر ساله پذیرای گردشگران بسیاری است .

 

نطنز گرچه درمجاورت کویر قرار گرفته است ، ولی از آب و هوای لطیفی برخوردار است . بخشهای غربی و جنوبی نطنز که در دره های کوه کرکس قرار گرفته ، از سرسبزی ویژه ای برخوردار است.

 

این سرسبزی که در اثر وجود سبزه زاران و چشمه سارها و درختان قد برافراشته بوجود آمده ، لطافتی بس روح افزا به منطقه داده است . دراین منطقه انواع میوه های درختی و زمینی و غلات و حبوبات به دست می آید که معروفترین آنها گلابی و انار معروف نطنز است.

 

آثار تاریخی

وجود آثار ارزنده تاریخی در شهرستان نطنز، پیشینه این شهرستان را از هزاره چهارم قبل از میلاد (6000 سال ) تایید می کند .

نطنز به واسطه موقعیت اقلیمی و جغرافیایی مساعد ، در گذشته ، محل عبور کاروانهای جنوب و مرکز ایران بوده و اهمیت سوق الجیشی داشته است . بویژه در عهد ساسانیان این منطقه از اهمیت قابل توجهی برخوردار بوده است .

قلعه سنگی معروف به قلعه " رباط سنگ " منتسب به دوران اشکانیان و سایر آثار تاریخی به جای مانده ، قدمت این شهر را به درستی تعیین می کنند .

 

 

نطنز دردوران صفویه به اوج شکوفایی خود رسید .

دو کاخ عباس آباد و تاج آباد در شمال و جنوب نطنز و "گنبد باز " برفراز قله یکی از رشته کوههای کرکس نمونه آثار برجای مانده از این دوران است .

 

 

 

زیارتگاه ها

درانبوه باغستانهای سرسبز مرکز شهر نطنز ، مناره ای قد برافراشته و گنبدی هرمی شکل درکنار آن توجه تازه واردین را به خود جلب می کند.

مناره و گنبد بخشی از مجموعه شگفت انگیز مسجد جمعه و آرامگاه شیخ "نورالدین عبدالصمد" عارف بلند پایه قرن هشتم هجری است .

 

 

مقبره شیخ عبدالصمد یک اثر زیبا با ترکیب بندی کاشی آبی و آجر قرمز رنگ است که در سال 707 هجری قمری بنا شده است .

 

 

مسجد جمعه که درست درکنار مقبره عبدالمصد است ، درسال 704 هجری قمری ساخته شده است . درمیان حیاط کوچک مسجد حوضی قرار دارد و دور تا دور آن شبستان هایی در دو طبقه ساخته شده اند . از حیاط مسجد جمعه ، گنبد آجری و ساده دوران دیلمیان را می توان دید .

از دیگر زیارتگاههای معروف نطنز، "آقا علی عباس" (ع ) و "شاهزاده محمد" ( ع ) از نوادگان پیامبر گرامی اسلام (ص ) است .

 

 

این مکان مقدس در منطقه " باد رود " در نزدیکی نطنز چون نگینی درخشان در انبوه جنگلهای کویری خودنمایی می کند .

این زیارتگاه دارای حیاطی به وسعت بیش از 30 هزار متر مربع و حرم و بناهای پیرامونی به وسعت حدود سه هزار مترمربع است .

 

 

رواق و ایوانهای پیرامون آن موزه ای بی مانند از هنرهای سنتی تزیینی است . زیرا تزئینات داخل حرم و سقف را گچبری مخلوط با آیینه کاری کم نظیر و پوشش ایوانها را کاشی کاری های جالب مربوط به دورانهای مختلف اسلامی تشکیل داده است .

 

 

علاوه بر آثار تاریخی و مناظر طبیعی زیبا به ویژه در مناطق کوهستانیِ دره های پیرامون کوه کرکس ، چشمه های آب معدنی ، غارهای طبیعی و گلستانهای گل محمدی ، کارگاههای چینی سازی ، سرامیک سازی سنتی و کارگاههای خراطی نیز دراطراف نطنز وجود دارد .

در این کارگاهها کالاهای تزیینی بسیاری از چوب به طرز ظریف و زیبایی می سازند و عرضه می کنند . به دیکر سخن در نطنز برای ایرانگردان و جهانگردان دیدنی های فراوان وجود دارد .

 

روستای ابیانه

روستایی که به دلیل ویژگیهای فرهنگی ، حفظ آداب و سنن و سبک معماری قدیمی اش ، همواره میزبان گردشگران داخلی و خارجی بوده است.

روستای ابیانه با ارتفاع 2500 متر از سطح دریا در فاصله 40 کیلومتری شهرستان نطنز در دامنه کوهی با شیب نسبتا" تند، واقع شده است .

 

 

روستای زیبا و دیدنی " ابیانه " در شمال غربی کوهستان کرکس ، از سلسله جبال زاگرس قرار دارد .

رودخانه " برزرود " که ازمیان دره های کوه کرکس می گذرد ، منبع اصلی تامین آب مردم و آبیاری باغات و کشتزارهای ابیانه محسوب می شود و در سرسبزی این روستا نقش اساسی دارد .

روستای ابیانه با طبیعت سرشار از شگفتی ، در بردارنده گنجینه های ارزشمند تاریخی است که کاوش در آنها فرهنگ غنی ایران زمین را نشان می دهد .

 

 

مردم روستای ابیانه به سبب کوهستانی بودن منطقه و دوری محل زندگی آنها از مراکز پرجمعیت و راههای ارتباطی ، قرنها در انزوا زیسته اند .

درنتیجه بسیاری از آداب و رسوم قومی و سنتی از جمله زبان و لباس های سنتی خود را از گذشته های دور تاکنون حفظ کرده اند .

برخی از پژوهشگران براین باورند که زبان مردم ابیانه ریشه اَوِستایی دارد و ترکیبی از واژه های پهلوی ، اشکانی و هخامنشی است .

مردم این روستا به زبان فارسی قدیم و پهلوی اشکانی تکلم می کنند . لباس آنان نیز شبیه به لباس عشایر بختیاری است که گفته می شود متعلق به دوران ساسانیان است .

مردان ابیانه ، پیراهن معمولی و شلواری سیاه و بلند و خیلی گشاد برتن می کنند . لباس زنان نیز شامل چارقد گلدار و خوش نقش با زمینه سفید و پیراهن گلدار با دامن های پرچین است .

 

 

زنان ابیانه ، علاوه برآنکه درامور کشاورزی و دامداری ، با مردان مشارکت می کنند در صنایع دستی و سنتی نظیر قالی بافی ، گیوه بافی و ساخت زیور آلات نقره ای و بافتن تزئینات از دانه های اسپند ، فعالیت دارند . مناسب است بدانید اسپندهای دست ساز از سوغات ابیانه به شمار می رود .

از آداب و رسوم خاص مردم در روستای ابیانه می توان به عزاداری ماه محرم اشاره کرد که شبیه سایر مناطق مرکزی ایران است .

مردم ابیانه مراسم مذهبی بویژه آیین سوگواری امام حسین (ع ) نوه پیامبر گرامی اسلام (ص ) را که در راه مبارزه با ستمکاران به شهادت رسید، در روزهای تاسوعا و عاشورا با شکوه خاصی برگزار می کنند .

لذا بسیاری ازمردم شهرهای دیگر برای شرکت دراین مراسم به ابیانه می روند.

 

 

معماری بومی و دیرینه ابیانه که سرشار از زیبایی است آن را از دیدنی ترین روستاهای جهان کرده است .

بناهای تاریخی ابیانه شامل آتشکده دوره ساسانی ،معبد آناهیتا ، قلعه ها ، مساجد ، زیارتگاه ها، خانه های دوره صفویه، خانقاه و آب انبار است.

تاریخ مندرج بر روی دربهای قدیمی ، شکل بناهای تاریخی و سایر شواهد موجود ، قدمت ابیانه را به گذشته های دور باز می گرداند .

با بررسی تاریخی بناهای موجود در روستاهای ابیانه به سه گروه عمده برمی خوریم که شامل خانه های دوره های سلجوقی ، صفویه و قاجاریه است .

خانه های ابیانه که باخاک قرمز به رنگ مسی ، درچند طبقه و گاه حتی درچهار طبقه ساخته شده اند ، جالب و دیدنی هستند .

خاک سرخ از معدنی دربیرون از روستا تهیه می شود و می گویند این خاک دارای خاصیتی است که هرچه باران برآن ببارد محکمتر می شود .

 

 

قرار گرفتن روستای ابیانه برروی دامنه پرشیب کوه ، باعث شده پشت بام مسطح خانه های پایین دست ، حیاط خانه های بالا دست را تشکیل دهند که این خود ، جلوه پلکانی زیبایی به روستا داده است .

درمعماری و تقسیم فضاهای داخلی خانه ها ، اقلیم منطقه کاملا مورد توجه بوده و برای جلوگیری از اتلاف انرژی درفصول سرد و گرم سال ، تدابیر مختلفی در نظر گرفته شده است .

استفاده از دیوارهای بیرونی با مصالح خشتی به ضخامت زیاد ، اندود کردن دیوارها و بامها با کاهگل ، وجود سقفهای چوبی و در نظر گرفتن چند کارکرد برای فضاهای داخلی مانند فضاهای زمستان نشین و تابستان نشین از شیوه هایی است که به معماری روستای ابیانه هویتی خاص بخشیده است .

 

 

از نظر نمای ظاهری نیز دربها و پنجره ها همه از چوب به رنگ طبیعی ساخته شده اند .

در پنجره های بناهای قدیمی ، کارهای گره چینی بسیار ظریف و بر روی درها ، کنده کاریهای زیبا به چشم می خورد .

وجود ایوانها با طارمی های چوبی مشرف برکوچه ها ، ضمن استفاده از چشم انداز زیبای کوهستان ، زیبایی خاصی به نمای ساختمان ها بخشیده و موجب استفاده بهینه از نور و گرمای خورشید شده است .

 

 

مسجد جامع ابیانه یکی از مهمترین بناهای این روستا ست .

این مسجد درزمانهای مختلف بازسازی شده است . محراب بزرگ مسجد که از چوب گردوی قهوه ای رنگ ساخته و منبت کاری شده ، دارای کتبیه های قرآنی برجسته است . تاریخ ساخت این محراب 477 هجری قمری است .

 

 

مسجد " پُرزله " متعلق به عصر ایلخانیان و مسجد " حاجتگاه " متعلق به دوره صفویه ،از دیگر مساجد ابیانه هستند .

در پوشش سقف های این مساجد ، نقاشیها و قابهای هندسی زیبا و نوعی پوشش چوبی ظریف و جالب بکار رفته است .

آتشکده " هارپاک " نیز از بناهای دوره ساسانی است که درمرکز روستای ابیانه قرار دارد .

در مجموع روستای ابیانه با وجود آثار ارزنده تاریخی با خانه های زیبای قرمز رنگ و مردمانی با چهره های آفتاب خورده و تن پوش های رنگارنگ ، مانند یک موزه مردم شناسی منحصر به فرد است . موزه ای که هنوز زندگی در آن جریان دارد.