اقوام ایرانی در هر کجای ایران با عشق و علاقه ای خاص نوروز را پاس می دارند و با بهترین رسوم، نخستین روزهای بهار را به عنوان فصل شکوفایی جشن می گیرند.
نان و کلوچه نوروزی
یکی از ویژگی های مردم اصیل و متمدن ایرانی، داشتن روحیه تعاون و همکاری در انجام کارهاست. در مناطق بلوچ نشین ایران نیز بیشتر کارها به صورت گروهی انجام می شود. این خطه به دلیل داشتن غله زیاد و تنوع غلات در یک دوره انبارغله ایران نام گرفته بود. فراوانی محصول گندم باعث شده بود تا بانوان بلوچی به صورت گروهی بهترین نانها و شیرینی های محلی را بپزند و کمتر کسی پیدا می شد که از نانوایی های عمومی نان بخرد.
بر همین اساس پختن نان و کلوچه محلی در شب سال تحویل نیز از واجبات سفره مردم این مناطق بود. آنها نان و کلوچه را هنگام شروع سال نو در سفره می گذاشتند و معتقد بودند صبح روزعید، بی بی نوروز از سفره آنها بازدید می کند و هر کس نان و کلوچه در سفره اش داشته باشد در طول سال برکت روانه خانه و زندگی اش می شود.
یکی دیگر از کارهای بسیار لذت بخشی که بانوان کدبانوی بلوچی به صورت دسته جمعی قبل از سال نو انجام می دهند تهیه شیرینی های محلی خوشمزه برای پذیرایی از میهمانان نوروزی است. پختن کلوچه خرمایی و سمنوی خاص سیستان که در زبان محلی به آن «تجگی» می گویند و همچنین تهیه یک نوع شیرینی محلی خوشمزه دیگر که ترکیبی از خرما و کنجد و گندم بوداده است با دستان هنرمند زنان سیستانی پخت می شود که زینت بخش سفره های رنگارنگ نوروز آنان می شود.
بانوان با سلیقه عشایر مناطق بلوچستان ایران به منظور استقبال از بهار، تمام کره و خامه هایی را که به روش سنتی از دام های خود تهیه کرده اند به روش محلی با آتش و سه پایه و دیگ مخصوص به روغن حیوانی تبدیل کرده و ته مانده خامه و کره را با آردگندم و ذرت خرد شده و خرمایی که از طرف دوستان وآشنایان به عنوان هدیه نوروزی فرستاده شده، مخلوط کرده و حلوای مخصوصی درست می کنند و مقداری از آن را به عنوان تحفه نوروزی برای خویشاوندان خود می فرستند.
عشایر بلوچ در ایام نوروز همچنین از شیر گوسفندانی که در سال نو اولین شیردهی آنهاست کشک ویژه ای که مخصوص بهار است و به آن کشک نوروزی می گویند تهیه می کنند و به آشنایان و عزیزان خود به خصوص تازه عروس ها وتازه داماد ها این کشک نوروزی را به عنوان هدیه عید پیشکش می کنند.
آذین بندی درب خانه ها
مردم بردبار و نجیب بلوچ مانند دیگر ایرانیان مراسم زیبایی در نوید فصل بهار دارند. یکی از آیین های خاص این مردمان به خصوص در مناطق روستایی که منازل شان بیشتر از خشت و گل بنا شده آذین بندی درب خانه ها با شاخه های سبز درختان خرما است.
جشن های بهاری و عید نوروز در مناطق بلوچستان با نخل خرما و نخلستان و همچنین طبیعت گره خورده است به طوری که یکی دیگر از سنت های پسندیده مردمان با فرهنگ این خطه از ایران در استقبال از بهار کاشتن نهال های درخت خرما در اولین روز بهار و جشن نوروز است.
نهال های درخت خرما که قبل از شروع فصل بهار طی مراسم خاصی با اجرای آواهای محلی در کنار جوی آب گذاشته شده اند تا سبز و آماده برای کاشتن شوند در روز اول بهار و هنگام تحویل سال نو از طرف بزرگترها به کوچکترها به عنوان عیدی نوروز تقدیم می شود و از همان لحظه کاشتن متعلق به فردی می شود که آن را کاشته است.
سفره هفت سین
رسم و باوری کهن که همه اعضای خانواده را در موقع تحویل سال نو در کنار هم جمع می کند. در سفره نوروز مردمان بلوچ علاوه بر هفت سین، قرآن و نان و کلوچه های محلی که روز قبل از عید نوروز توسط بانوان بلوچی تهیه شده و آینه ای که روی آن تخم مرغ خام گذاشته شده و انواع شیرینی های خرمایی نیز وجود دارد. در این مناطق سفره نوروز را تا پایان ایام نوروز جمع آوری نمی کنند و از مهمانان نوروزی نیز پای سفره هفت سین پذیرایی می شود.
یکی دیگر از سنتهایی که در استقبال از سال نو، از قدیم در میان مردمان بلوچ به یادگار مانده این است که در سپیده دم تحویل سال نو تمامی ظروف سفالی که در عرض یکسال گذشته از آن استفاده کرده اند می شکنند و ظروف نو را جایگزین آن می کنند و معتقد هستند با این کار ناخوشی از اعضای خانواده دور شده و برکت روانه خانه و زندگی آنها می شود.
در فرهنگ ایرانیان احترام به پدر و مادر از جایگاه ویژه ای برخوردار است و مردم این سرزمین روز نخست از سال نو را به رسم ادب و احترام به دیدن و دست و بوسی والدین اختصاص می دهند. صبح اولین روز از سال نو در میان مردمان بلوچ نیز با دیدار پدر و مادر و بوسیدن دستان آنان آغاز می شود. همچنین در صبح روز عید مادر خانواده پس از خواندن نماز برای فرزندان وهمسر و بستگانش دعا کرده و سفره را پهن می کند پدر هم بعد از دعا سر سفره می نشیند و بعد از تلاوت قرآن در زمان تحویل سال، عیدی فرزندان را که معمولا در لابلای صفحات قرآن گذاشته شده است، به آنان تقدیم می کنند.
قوم بلوچ مانند دیگر اقوام ایرانی، فصل بهار و ایام نوروز را فرصتی ارزشمند برای برپایی جشن و سرور می دانند بنابراین از اول صبح عید در تمامی زیارتگاه های این مناطق دهل و سرنا نواخته می شود و مردان بلوچ نیز به جشن وپایکوبی در استقبال از نوروز می پردازند. آنها همچنین سعی می کنند جشن های ازدواج و عروسی خود را در روزهای نخست سال نو برگزار کنند.
علاوه بر جشن عروسی، در روزهای نوروز در این خطه از سرزمین متمدن ایرانی جشن ها و مراسم خاصی برپا می شود. یکی از این مراسم پرشکوه، حماسه سرایی توسط بزرگان است. مردم بلوچ شب های نوروز دور همدیگر جمع می شوند و با به جای آوردن صله رحم و رسم مهمان نوازی، این شبها را به شبهای به یاد ماندنی تبدیل می کنند.
آنها با روشن کردن آتش و حلقه زدن دور آن از خداوند برای خود و خویشاوندان روشنایی و سلامتی را طلب می نمایند و با گوش دادن به حماسه سرایی بزرگان از تاریخ گذشتگان و دلاورمردی ایرانیان و قوم بلوچ در برابر بیگانگان آگاه می شوند و پس از پایان حماسه سرایی نیز با خواندن آوازهای محلی در توصیف بهار، همراه با بزرگان قوم جشن و پایکوبی بلوچی برگزار می گردد.
ایرانیان بعد از پایان تعطیلات نوروز و دید و بازدیدهای عید و به جای آوردن آداب و رسوم این جشن باستانی در مناطق مختلف، نوروز را با برگزاری آیین های خاص درروز سیزدهم فروردین بدرقه می کنند. در این روز که به نام روز طبیعت نام گذاری شده مردم در مناطق مختلف به دامن طبیعت سرسبز و دیدنی ایران می روند و سیزدهمین روز از بهار را جشن می گیرند.
سیزده بدر متفاوت بلوچستان
اما در مناطق بلوچستان مراسم روز سیزدهم نوروز با شیوه ای خاص برگزار می شود. مردم فرهنگ دوست بلوچ، این روز را سفر به در می گویند و در این روز برای دور کردن پلیدی ها از خانه، خانه تکانی کرده و مواد خوشبویی به نام سوچکی برای خوشبو کردن خانه در آتش دانها دود می کنند.
در اجرای مراسم سفر به در، کودکان به صورت گروهی دور خانه ها می چرخند و با خواندن آوازهای محلی، نحسی را از خانه و کاشانه خود دور می کنند. همچنین در روز سیزدهم نوروز بعضی از روستاییان بلوچ به زیارتگاه ها می روند و با قربانی کردن گوسفند به طبخ غذا می پردازند و آن را به نیت شادی روح درگذشتگان خود بین افراد نیازمند تقسیم می کنند.
