امروزه با توجه به تغییر شیوه نبرد، پهپادها تبدیل به یکی از تسلیحات مهم، حیاتی و با ارزش در ارتش های جهان به ویژه کشورهای نظامی قدرتمند شده اند.
با توجه به این امر و سرمایه گذاری قابل توجه در این زمینه، پیشرفت های پهپادی جمهوری اسلامی ایران در سه دهه اخیر چشمگیر بوده و پهپادهای ساخت ایران به ویژه در یک دهه اخیر با توجه به بروز درگیری های منطقه ای به خوبی ارزش بالای خود را در زمینه های نظارت و شناسایی، هدف یابی و اجرای عملیات تهاجمی در میادین نبرد منطقه نشان داده اند.
توان پهپادی ایران طی سال‌های گذشته با تمرکز بر دو عنصر کمیت و کیفیت پرنده‌های بدون سرنشین با جهش قابل توجهی همراه بوده و امروزه به قدرت پهپادی منطقه تبدیل شده و در بین کشورهای صاحب فناوری ساخت پهپاد، جایگاه ویژه ای دارد.در رده بندی پهپادها می توان آنها را به شناسایی، رزمی و انهدامی تقسیم کرد. پهپادهای انهدامی از جمله انواع جدید هواگردهای بدون سرنشین محسوب می شوند که در بین کشورهای دارای فناوری طراحی و ساخت پهپادها نیز مصادیق بسیار محدود و انگشت شماری دارد.
در چند سال اخیر و خصوصا در جریان جنگ قره باغ در سال 2020 و جنگ اوکراین در سال 2022 طیف گسترده‌ای از پهپادهای انهدامی مورد استفاده قرار گرفته و عملکرد خوبی از خود به نمایش گذاشته اند. جمهوری اسلامی ایران نیز در راستای توسعه انواع پهپادها در ابعاد و اندازه ها و نیز ماموریت های مختلف چندین سال است که به فناوری پرنده‌های بدون سرنشین انهدامی رسیده است.پهپاد انهدامی شاهد 136 از جمله دستاوردهای درخشان ایران در این عرصه است.
نگاهی کلی
Gallery
پهپاد شاهد 136 حاصل تلاش های ایران بعد از دهه 1390 شمسی است. نیروی هوافضای سپاه پس از برنامه ریزی و سرمایه گذاری در زمینه توسعه پهپاد های تاکتیکی وشناسایی، به سراغ پهپاد های انهدامی یا به عبارت بهتر مهمات پرسه زن رفت. این راهبرد در پی راه حلی ارزان ومطمئن بجای موشک های نقطه زن برای نابودی سامانه های پدافند هوایی و اهداف ثابت محسوب می شود، راهبردی که به خوبی جواب داده و باعث ایجاد بازدارندگی شده وبه منزله گزینه ثابت نظامی ایران شده است.
شاهد 136 یک پهپاد انتحاری طراحی صنایع هوایی شاهد نیروی هوافضای سپاه است که در سال 1400 اولین رونمایی از آن در جریان رزمایش پیامبر اعظم 15صورت گرفت .این پهپاد در شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) تولید می شود. این پهپاد یک پروژه محرمانه است و لذا اطلاع جزئی از مشخصات فنی وظاهری اش صورت نگرفته است.
پهپاد شاهد 136 با وزن حدود ۲۰۰ کیلوگرم دارای بدنه ای ۳.۵ متری است که در دماغه آن یک محموله انفجاری تعبیه شده و همچنین از سیستم اپتیک پیشرفته برای انجام حملات دقیق بهره می‌برد. فاصله دوبال آن 2.5 متر است.
پهپادهای شاهد که به صورت فوجی شلیک می‌شوند، قابلیت پرتاب از کامیون را دارند و با سرعتی بیش از ۱۸۵ کیلومتر در ساعت به سوی اهدف تعیین شده حرکت می‌کنند. ماموریت آن نابودی سامانه های پدافندی و ادوات و تسلیحات ثابت دشمن است.
این پهپاد با موتور پیستونی چهار سیلندر « ام دی 550 » با قدرت 50 اسب بخار بردش بیش از 1500 کیلومتر بوده ومی تواند تا ارتفاع 16 هزار پایی ( 5 کیلومتری) اوج گرفته و مداومت پروازی تا تمام شدن سوخت اش را دارد. پهپاد شاهد136 با وزن 200 کیلوگرمی قادر به حمل کلاهک انفجاری حدود 50 کیلوگرمی است.
با توجه به اینکه در مورد پهپاد های انهدامی از جمله شاهد 136 مشخصات مداومت پروازی را مطرح نمی کنند ، لذا مداومت پروازی شاهد 136 هم اعلام نشده است. اما گفته می شود با توجه به خصوصیات ظاهری احتمالا کمتر از 10 ساعت است.
طراحی بدنه شاهد 136 به گفته کارشناسان شباهت زیادی با پهپاد انتحاری هارپی نمونه کوچکتر پهپاد انهدامی هاروپ دارد.
این کار به دلیل کمتر کردن هزینه ها و در عین حال طراحی مطمئن آن است. بدنه شاهد 136 به گونه ای طراحی شده که بازتاب راداری بسیار اندکی دارد. بالهای شاهد 136 به صورت دلتایی هستند که این نوع طراحی آیرودینامیکی موجب پرواز با ثبات و افزایش سرعت آن شده است. بالک هایی بصورت عمودی برای کنترل پذیری پرواز در دوطرف انتهای بال ها وجود دارد. موتورهم در انتهای پهپاد قرار گرفته و در دماغه هم کلاهک انفجاری قرار گرفته است.
ویژگی ها
شاهد 136 یک پهپاد پنهان کار و رادار گریز تمام عیار هست .گفته می شود در بدنه مواد جذب راداری بکار رفته در نتیجه بازتاب رادار را کاهش می دهد.
بالهای دلتایی نیز خود موجب کاهش سطح مقطع راداری می شود.طبق گفته منابع غربی سطح مقطع راداری شاهد 136 پنج صدم متر مربع آن هم در فاصله 5 کیلومتری است که برای تقریب به ذهن معادل موجودی به اندازه پشه در فاصله 5 متری است.
هر چند که به دلیل موتور دو زمانه شاهد 136 صدای موتور آن زیاد است، اما با این وجود نیز سامانه های پدافندی و نیز موشکهای دوش پرتاب یا قادر به شکار آن نیستند یا به سختی از عهده آن بر می آیند.
در عین حال این صدا می تواند موجب ایجاد ترس ودلهره دشمن شود زیرا می توان با یک سری اقدامات این صدا را که در حد فاصله زیر 1 کیلومتر هم قابل شنیدن است کاهش داده وخفه کرد.
همچنین گفته می شود شاهد 136 دارای سامانه جنگ الکترونیکی یا جیمینگ است .نوع هدایت شاهد 136 به صورت خودکار است و این پرنده می تواند با گرفتن مختصات هدف قبل از پرتاب و بدون دخالت خلبان وایستگاه زمینی به سمت هدف رفته و به آن اصابت نماید.
می توان حدس زد که صنایع شاهد سپاه در سیستم هدایت این پهپاد انهدامی هوش مصنوعی بکار برده است. اینکه شاید شاهد 136 امکان بازگشت به پایگاه مبدا را پس از لغو عملیات یا ناتمام ماندن آن داشته باشد مشخص نیست. برخی منابع مدعی اند که شاهد 136 از هدایت ماهواره ای برخوردار نیست و بجای آن از قفل روی هدف خود با استفاده از مادون قرمز یا اپتیک های خاص خود بعلاوه هدایت خودکار، به سمت هدف هدایت می شود.
برخی منابع دیگر از وجود سامانه هدایت ماهواره ای گلوناس درآن خبر می دهند.
وبسایت آمریکایی «دیفنس اکسپرس»می نویسد: پهپاد انتحاری شاهد۱۳۶ ایران ویژگی‌هایی دارد که استفاده از رادار را برای رهگیری آن مشکل می‌کند. این پهپادها توانایی بالایی برای رادارگریزی دارند و باتوجه به تحت تحریم بودن ایران، ساخت چنین پهپادهایی در داخل این کشور تعجب‌برانگیز است. هنوز پهپادهای ایرانی به شکل دقیق توسط کارشناسان بررسی نشده‌اند اما اگر قابلیت رادارگریزی آنها تا این حدی که گزارش شده، بالا باشد احتمال هدف قرار گرفتن آنها توسط سامانه‌های دفاعی ضعیف است.
آرایش جنگی
آرایش جنگی و راهبرد اصلی شاهد 136 به صورت حمله های دسته جمعی یا فوجی است. به طوری که در جریان رزمایش پیامبر اعظم 17 دیده شد.
در این رزمایش کامیون های تجاری دارای محفظه های 5 تایی بودند که شاهد 136 درحالت آماده پرتاب در آنها قرار گرفته بودند. نام این تاکتیک یعنی استفاده از کامیون تجاری برای پرتاب شاهد 136 را «ضربه زدن-گریختن» گذاشته شده است.
تاکتیک حمله فوجی هیچ شانسی برای سامانه های پدافندی نمی گذارد و عملا آنها را فلج می کند. برای مثال اگر در بازه زمانی همزمان 20 فروند پهپاد انتحاری شاهد 136 با حداکثر سرعت خود در ارتفاعی پایین به سمت سامانه های پدافندی پرواز کنند، در این صورت این سامانه ها توانایی رهگیری همه این پهپاد هارا ندارند یا بهتر است گفته شود که این سامانه های پدافندی شانسی برای شکار این پهپادها در ارتفاع پایین نخواهند داشت.
درنتیجه احتمال اصابت و نابودی آن زیاد خواهد می شود. البته وظیفه همه پهپادهای انهدامی نابودی سامانه های پدافندی نیست، بلکه چند پهپاد برای نابودی سامانه های پدافندی و بقیه برای حمله به دیگر اهداف که ماموریت اصلی محسوب می شود به کار می روند. هر چند می توان برای هر پهپاد شاهد 136 یک هدف مشخص تعیین وروی آن قفل نماید.
بدین ترتیب در حالی که تاکتیک اصلی پهپاد شاهد 136 حملات فوجی است اما می تواند به صورت تکی و مجزا نیز علیه هدفی خاص مورد استفاده قرار گیرد. البته یکی از سناریو های مطرح در مورد نوع تاکتیک حمله شاهد این است که یک شاهد 136 نقش فرمانده را برعهده گرفته و بقیه پهپاد ها هم از آن فرمان می گیرند.این سناریو در ارتش در حال پیاده شدن است.
البته سپاه پاسداران پیش از این، این تاکتیک را در جریان رزمایش الی بیت المقدس 1با پهپاد های شاهد 191 و 171 اجرا کرده است.
این نوع حمله را همان حمله شبکه محور با استفاده از هوش مصنوعی می گویند که گامی مهم در جنگ های نوین محسوب می شود.
مشخصات
طراح صنایع هوایی شاهد
سازنده هسا
وزن ۲۰۰ کیلوگرم (۴۴۰ پوند)
طول ۳٫۵ متر (۱۱ فوت)
وزن کلاهک ۴۰ کیلوگرم (۸۸ پوند)
موتور موتور پیستونی ام‌دی-۵۵۰
طول بال ۲٫۵ متر (۸٫۲ فوت)
سرعت حدود ۱۸۵ کیلومتر بر ساعت (۱۱۵ مایل بر ساعت)
سامانه هدایت خودکار /گلوناس ( احتمالی)
نحوه پرتاب برخاستن با استفاده از بوستر
119
نویسنده: سید رضا میرطاهر
بیشتر بخوانید:
پهپاد انهدامی آرش، نماد برد و دقت
پهپاد «شهاب» رونمایی شدپهپاد انتحاری معراج ۵۰۴ و پهپاد آموزشی معراج 113؛ جدیدترین دستاوردهای سپاه
