ونزوئلا از چه زمانی وارد بحران شد؟
ونزوئلا از جمله کشورهایی است که به واسطه زیاده خواهی قدرت های استعمارگر و در راس آن ها ایالات متحده، در بحران سیاسی و اقتصادی فرو رفته است. هر چند مبدا مشکلات این کشور به سال های ابتدایی قرن 21 و مخالفت های آمریکا با «هوگو چاوز»، رئیس جمهوری فقید این کشور باز می گردد، اما آغاز سال های بحرانی ونزوئلا مربوط به 2018 می شود؛ سالی که در آن آمریکا و کشورهای متحد با آمریکا، مشروعیت انتخابات ریاست جمهوری این کشور در ماه مه آن سال را زیر سوال بردند. در نتیجه این کشورها دولت "منتخب مردم ونزوئلا" به ریاست جمهوری «نیکلاس مادورو» را دولت "غیر قانونی" خواندند.
این رویکرد به آمریکا و کشورهای دیگر اجازه می داد تا فشار زیادی را بر دولت ونزوئلا وارد کنند. از همان دوران رسانه های جبهه راست بین المللی شروع به تخریب مادورو و اطرافیانش کرد؛ به گونه ای که در یکی از مصاحبه های مقامات این کشور در آن سال آمده است: اسپانیا به عنوان عضوی از اتحادیه اروپا به حدی از ونزوئلا در تلویوزیون خود برنامه پخش می کند که گویی ونزوئلا یکی از مناطق خود مختار اسپانیا به شمار می رود و مشکلات مربوط به آن، مشکلات داخلی یک کشور اروپایی محسوب می شود!
این فضای رسانه ای و سیاسی موجب شد تا در ژانویه 2019 نزدیک به 50 کشور جهان اعلام کنند، «خوان گوایدو»، رئیس مجلس ملی ونزوئلا را به عنوان "رئیس قانونی دولت موقت ونزوئلا" به رسمیت می شناسند.
پس از آن واشنگتن بر مبنای سیاست موسوم به "فشار حداکثری" سعی کرد تا کلیه راه های مبادلات اقتصادی و تجاری ونزوئلا را مسدود کند. کشورهای همراه آمریکا امید داشتند تا مادورو و جبهه چاویسمو ونزوئلا را ترک کنند و فضای خالی ایجاد شده راه آن ها را بار دیگر به این کشور باز کند.
نتیجه جنگ رسانه ای و اقتصادی علیه ونزوئلا چه بود؟
اقتصاد ونزوئلا مانند دیگر کشورهای منطقه آمریکای لاتین وابسته به قدرت های خارجی است و بدون سرمایه گذاری خارجی دچار مشکل می شود.
این کشور که دارای منابع غنی نفتی و معدنی است، طی سال ها نتوانسته است وابستگی 90 درصدی به صادرات نفت را بر طرف سازد و از دیگر امکانات خود بهره‌مند شود؛ بنابراین، پر واضح است که ونزوئلا وضعیت شکننده ای از لحاظ اقتصادی دارد.
آمریکا که یکی از اصلی ترین سرمایه گذارها در صنعت نفت این کشور بود، این موضوع را به خوبی می داند؛ به همین دلیل سختگیرانه ترین تحریم ها بر صنعت نفت ونزوئلا تحمیل شد. ضمن آنکه با تبلیغات رسانه ای گسترده علیه کاراکاس، کشورهای مختلف سعی کردند از وضعیت ایجاد شده به نفع خود بهره کافی را ببرند. به همین ترتیب، در مدت کوتاهی ونزوئلا میزان زیادی از درآمد ارزی خود را از دست. کشورهای مختلف، به ویژه اروپایی ها شروع به "دزدیدن" منابع مالی خارجی این کشور کردند: چیزی حدود 60 میلیارد دلار از حساب های ونزوئلا در خارج از این کشور بلوکه شده است.
در عین حال سرمایه گذارها و شرکت های خارجی از این کشور یک به یک خارج شدند تا صنعت ونزوئلا بیشترین آسیب را ببینند؛ به گونه ای که دو تا از بزرگترین پالایشگاه های جهان (آموآی و کاردون) در ونزوئلا به مرز فروپاشی نزدیک شده اند و این کشور در بحران انرژی نیز فرو رفته است.
در کنار کلیه این اتفاقات ونزوئلا با دو مشکل دیگر نیز مواجه شد که مرکز کنترل آن در کشورهای منطقه آمریکای لاتین و متحد واشنگتن بود: خرابکاری و کودتا.
طی دو سال اخیر این کشور بارها شاهد حمله به نیروگاه های تولید برق بوده است؛ در برخی از روزها، حتی در کاراکاس، پایتخت ونزوئلا برق برای مدت زیادی قطع می شد و این شرایط را برای زندگی مردم سخت می کرد. هدف آن است که مردم ونزوئلا خسته شوند و دست از حمایت دولت مادورو بر دارند.
در کنار این موضوع هر از گاهی گروهی مسلح در داخل کشور، یا گروهی مزدور از خارج این کشور برای عملیات علیه بخش های دولتی دست به کار می شدند که هر بار شکست می خوردند.
به همین سبب می توان گفت با اقدامات آمریکا و متحدانش دو سال گذشته برای مردم ونزوئلا کابوس وار سپری شده است.
در این وضعیت است که مردم باید به پای صندوق های رای بروند و برای 5 سال آینده نمایندگان خود را به مجلس ملی اعزام کنند.
چرا این انتخابات بسیار مهم ارزیابی می شود؟
در درجه اول، باید گفت که پایگاه اصلی دولت موازی که آمریکا برای برهم زدن ثبات در ونزوئلا ایجاد کرد، مجلس ملی این کشور بود. «خوان گوایدو»، به واسطه حضور در این مجلس و رسیدن به ریاست آن، در سال 2019 از سوی آمریکا به عنوان بهترین مهره برای پیشبرد سیاست های کاخ سفید در ونزوئلا در نظر گرفته شد.
از آنجایی که بنا بر قانون اساسی ونزوئلا مدت فعالیت هر مجلس 5 سال تعیین شده است، 5 ژانویه سال 2021 نمایندگان جدید باید وارد مجلس ملی شوند. بنابراین، پایگاه قدرت مخالفان دولت و بهانه آمریکا و متحدانش از میان برداشته می شود. بدین معنا که این بار قانون اساسی است که قوه مقننه ونزوئلا را برکنار و افرادی جدید را با آراء مردمی سر کار می آورد. در این حالت ، "دولت موقت" ساخته شده توسط آمریکا به صورت طبیعی به انتهای خود می رسد.
به همین دلیل است که «خوان گوایدو» و «لئوپولدو لوپز» به عنوان سران مخالف با این انتخابات مخالفت کرده اند. هر دوی این افراد با برهم زدن ثبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در ونزوئلا به دنبال تغییر حکومت بودند. در فرایند برگزاری این انتخابات نیز از مردم خواسته اند "در خانه خود بمانند و انتخابات را بایکوت کنند". آن ها حتی به دنبال برگزاری یک همه پرسی دیگر به صورت موازی در این کشور بوده اند.
البته این موضوع، بنابر آمارهای موسسه "دیتاآنالیسیس" با استقبال مردم مواجه نشد. از 27 حزب مخالف که در ونزوئلا فعال هستند، تعدادی از آن ها در انتخابات شرکت می کنند و مردم حق انتخاب آن ها را نیز خواهند داشت. در واقع انتخابات پارلمانی 2020 شکاف میان مخالفان را نیز بیشتر کرده است؛ چرا که عده ای از مخالفان اکنون بر خلاف نظر گوایدو آماده شرکت در انتخابات هستند. برخی از آن ها حتی "راه رهایی از مشکلات را شرکت در انتخابات" خوانده اند.
بنابراین، ونزوئلا این فرصت را دارد که در مجلس ملی خود یک جبهه مخالف دموکراتیک را ببیند. جبهه ای که به دور از هیاهو به مشکلات این کشور بپردازد و به آن ها دامن نزند. در این صورت است که آن ها می توانند برای مذاکره با دولت مادورو آماده شوند و امتیازهایی را که می خواهند به دست آورند.
ششم دسامبر یک فرصت سیاسی جدید برای ونزوئلا است تا دخالت های خارجی در این کشور را کمرنگ سازد. این باعث می شود تا فضای ملتهب کنونی پایان یابد و مشکلات اقتصادی به آرامی حل شود.
علاوه بر این، مجلس ملی ونزوئلا در دورانی شروع به کار می کند که تیم کاخ سفید تغییر می کند و جای خود را به «جو بایدن» که رسانه ها او را برنده انتخابات سوم نوامبر معرفی کرده اند، خواهد داد.
این تغییر رئیس جمهوری در آمریکا به معنای تغییر سیاست واشنگتن علیه کاراکاس و مردم ونزوئلا نیست؛ اما می توان پیش بینی کرد که رویکرد رئیس جمهوری دموکرات آمریکا با رویکرد «دونالد ترامپ» متفاوت باشد. خاصه آنکه در ماه های اخیر مقامات آمریکایی بارها «الیوت آبرامز»، مسئول ویژه آمریکا در امور ایران و ونزوئلا را به شکست سیاست ها در برابر ونزوئلا متهم کرده اند و به ویژه پروژه کودتا و دولت موازی در این کشور و حمایت از گوایدو را یک اشتباه راهبری خوانده اند.
در ونزوئلا کارشناسان بر این امیدند که از 20 ژانویه سال آینده میلادی، دولت بایدن مانند ترامپ از گوایدو و دیگر مخالفان حمایت نخواهد کرد و راهبردی جدید را اتخاذ می کند. این بر مبنای علاقه دموکرات ها به دولت مادورو نیست؛ بلکه بر اساس شکست های پی در پی دولت ترامپ در برابر ونزوئلا صورت می گیرد. پس آغاز یک مجلس جدید به ونزوئلا این فرصت را می دهد که در فضای بین الملل بهتر و منسجم تر عمل کند؛ هر چند نمی توان انتظار داشت که کشوری که به تحریم اعتیاد دارد، به یک باره کلیه تحریم های ونزوئلا را لغو کند.
از سویی دیگر، مجلس جدید این فرصت را به کشور می دهد که قوه مجریه و قوه مقننه بدون تعارض های این چند سال مسائل کشور را پیش ببرند. از زمانی که مجلس کنونی در سال 2016 آغاز به کار کرد، فعالیت های اجرایی در ونزوئلا مختل شد و این خود یکی از عوامل مشکلات اقتصادی در ونزوئلا بود.
همین موضوع سبب شد تا بسیاری از سرمایه گذارها از ونزوئلا خارج شوند و پس از آن این کشور درگیر مسائل تحریم اقتصادی گردد. به عنوان مثال در این وضعیت می توان از ناتوانی دولت در مذاکره با شرکت های بین المللی، تنظیم قراردادهای بین المللی و انجام پروژه های سود آور یاد کرد. بنابراین، از ژانویه آینده دولت به صورت قانونی می تواند برای فعالیت های اقتصادی خود اقدامات لازم را صورت دهد.
استراتژی دولت مادورو برای برگزاری انتخابات
زمانی که گوایدو و حامیانش برای بر هم زدن فضای انتخاباتی تلاش می کردند، مادورو با استفاده از یک تاکتیک مناسب سیاسی سعی کرد مردم و حتی مخالفان را به پای صندوق های رای جذب کند.
«نیکلاس مادورو»، رئیس جمهوری ونزوئلا در یکی از نشست های حزبی که برگزار کرد و رسانه های این کشور نیز آن را به نمایش گذاشتند، به صراحت اعلام کرد "در صورت پیروزی مخالفان در انتخابات، من از ریاست جمهوری کناره گیری می کنم".
مادورو روز بعد نیز در نشستی به این موضوع اشاره کرد که اگر "مخالفان یک رای بیشتر داشته باشند" از قدرت کناره گیری می کند. پس از آن 30 روز دولت توسط گروهی به ریاست معاون رئیس جمهوری اداره می شود تا انتخابات دیگری برگزار شود.
مادورو در واقع با این اقدام مردم را به یک همه پرسی در مورد دولتش فرا خواند. در عین حال به مخالفان و حامیان آن ها نشان داد که در برگزاری انتخابات و احترام به خواست مردم، تردیدی ندارد. مادورو تاکید داشت که "تنها از طریق آراء مردمی است که کناره گیری می کند" نه از طریق کودتا یا فشار و تحریم.
رهبران برخی از احزاب مخالف از این اقدام استقبال کردند؛ آن ها نیزگفتند "اگر احزاب طرفدار مادورو پیروز شوند، به انتخاب مردم احترام می گذارند".
محمد استادولی
