تالاب آلماگل؛ جاذبه طبیعت گردی در استان گلستان

تالاب آلماگل

تالاب آلماگل در شمال استان گلستان یكی از سه تالاب بین‌المللی شهرستان گنبدكاووس است كه در نزدیك مرز ایران و تركمنستان واقع شده است.

تالاب آلماگل: تالاب آلماگل در شمال استان گلستان یكی از سه تالاب بین‌المللی شهرستان گنبدكاووس است كه در نزدیك مرز ایران و تركمنستان واقع شده است. تالاب آلماگل كه به معنی دریاچه سیب می‌باشد از مجموعه تالابهای بین‌المللی ایران است كه در سال 1975در کنوانسیون رامسر ‪ به‌ ثبت ‪ كیلومتری شهر گرگان واقع شده است  ‪ ۲۰۷رسیده است .این تالاب که درفاصله

  دانشنامه گلستان در مورد این تالاب می‌نویسد آب و هوای آن مدیترانه‌ای و گرم با تابستان‌های خشك و گرم و زمستانهای ملایم است. مچنین بارندگی سالانه آن ‪ ۲۵۰تا ‪ ۳۰۰میلی متر و رطوبت بین ‪۲۶تا صد درصد متغیر و متوسط دمای منطقه حداقل منهای پنج و حداكثر ‪ ۴۲درجه‌سانتی‌گراد اعلام شده است. در جنوب و جنوب غربی آلماگل همچنین دو تالاب دیگر به نامهای آلاگل و آجی گل واقع هستند. براي رسيدن به اين تالابها بايد مسير 80 کيلومتري را از شهر گنبدکاووس تا بخش مرزي داشلي برون طي کرد.در اين تالاب به علت نزديکي به مرز شکار و هرگونه تيراندازي ممنوع است. آب تالاب آلماگل به علت نزديکي به رودخانه اترک شيرين است. تالاب آلماگل به شدت در معرض خطر خشک شدن قرار دارد.

آلماگل دریاچه‌ای است كه غنی از مواد مغذی با تولید بالا بوده و شوری آب آن كمتر از دو تالاب دیگر این منطقه است. رودخانه مرزی اترك واقع در شمال تالاب آلماگل كه از جمله رودهای اصلی و مرزی حوضه آبریز دریای خزر می‌باشد منبع‌اصلی تامین آب این تالاب است و علاوه بر آن بارندگی‌های پاییزی و زمستانی نیز بخشی از آب آن را تامین می‌كند. مدیریت تالاب آلماگل برعهده سازمان حفاظت محیط زیست است و به دلیل تحت حفاظت بودن تیراندازی نیز در آن ممنوع می‌باشد. دانشنامه گلستان با بیان اینكه خاك این محدوده جزو خاكهای شور و قلیایی می‌باشد، نوشته است: خاكهای این منطقه متعلق به دوران چهارم زمین‌شناسی و مواد اولیه تشكیل‌دهنده آن سنگ آهك، ماسه و شیست است. محیط اطراف تالاب آلماگل استپی است كه در آن تپه‌های كم ارتفاع ماسه‌ای نیز دیده می‌شود.

از نظر گونه‌های گیاهی نیز حدود ‪ درصد پراكندگی و گسترش پوشش گیاهی تالاب آلماگل در قسمت شرق و شمال شرقی آن می‌باشد و80 گونه‌های مختلف گیاهان آبزی درآن وجود دارد. "چنگال آبی، بومادران آبی، جگن، نی، هفت بند، آلاله آبی و لویی" از جمله گیاهای آبزی این تالاب است. همچنین در حاشیه تالاب انواع گیاهان وجود دارد كه پرندگان بومی و مهاجر از آن به عنوان پناهگاه و محل آشیانه‌سازی استفاده می‌كنند. این گیاهان در كنترل و جلوگیری از فرسایش اراضی مجاور به هنگام بروز سیلاب موثر هستند و ازعمده‌ترین آنها می‌توان به "علف شور، جاروتركمنی، گزشاهی، خارشتر، یولاف وحشی، چمن و مرغ" اشاره كرد. سازمان جهاد كشاورزی نیزاقدام به كشت گیاهان دیگری در حاشیه تالاب كرده كه‌این اقدام به منظور بیابان زدایی و جلوگیری از فرسایش خاك و در راستای طرحهای مرتعداری انجام شده است.

تالاب آلماگل همچنین دارای گونه‌های مختلف ماهی، پرنده و خزندگان مختلف است كه "زردك(Barbus sp.)، سیاه ماهی(Capoeta capoeta)، كپورچه، آمور(Ctenopharyngodon idella)، كپورمعمولی(Cyprinus carpio)، پاروا یا آمورچه(Pseudorasbora parva)، كلمه(Rutilus rutilus)، اسبله(Silurus glanis)، گامبوزیا(Gambusia holbrooki)و گاو ماهی(Fam: Gobiidae)" از جمله ماهیان موجود دراین محیط آبی می‌باشد، البته گونه های ماهیان موجود در این حوزه آبی بیشتر از گونه های ذکر شده در بالا است. از بین این گونه‌ها گفته می‌شود ماهی كلمه و اسبله از ماهیان درخطر تهدید آبهای داخلی ایران و كپورچه، آمور، كپورمعمولی، پاروا و گامبوزیا از ماهیان غیربومی و وارداتی آبهای شیرین است. همچنین در آلماگل دوزیستانی همچون قورباغه مردابی و وزغ سبز به وفور وجود دارد كه این میزان در دو تالاب دیگر این منطقه كمتر است. "لاك پشت بركه‌ای، لاك پشت خزری، لاسرتای سبزخزری، آگامای خورشیدپرست، بزمجه، مار آبی، كفچه مار و افعی" نیز از جمله خزندگانی است كه در اطراف آلماگل و تالاب‌های این منطقه دیده شده است.

اكوسیستم ویژه تالاب آلماگل باعث شده كه مكان مناسبی برای زندگی و زادآوری پرندگان مهاجر باشد بطوری كه ‪ ۳۶گونه پرنده در تالابهای این منطقه جوجه‌آوری می‌كنند. از مهمترین پرندگان مهاجر آبزی و كنار آبزی آلماگل "كشیم گردن سیاه، باكلان، حواصیل خاكستری، اگرت، اردك سرسیاه، اردك سیاه كاكل، اردك تاجدار، اردك سرسفید، خوتكا، چنگر، چوب پا، خروس كولی، تلیله كوچك، آبچلیك، كاكایی، قوی گنگ، غار پیشانی سفید وعقاب دریایی دم سفید" می‌باشند. ازبین این پرندگان اردك سرسیاه، سیاه كاكل و تاجدار جزو گونه‌های در حال كاهش، قوی گنگ در خطر تهدید و اردك سرسفید در خطر انقراض و غاز پیشانی سفید دارای جمعیت بسیار كم است. همچنین برخی پرندگاه این تالاب همچون عقاب دریایی دم سفید جزو جانواران مشمول كنوانسیون تجارت بین‌المللی گونه‌های جانوران و گیاهان در معرض انقراض و نابودی هستند. این كنوانسیون با هدف ایجاد انضباط در زمینه تجارت بین‌المللی گونه‌های جانوری و گیاهی شكل گرفته است.

پستانداران اطراف این تالاب نیز "تشی، جرد بزرگ، خرگوش، گربه دشتی، روباه معمولی، روباه سردم سیاه، شغال و گراز" می‌باشد. در محیط اطراف این تالاب كه در شمال استان گلستان واقع است به صورت پراكنده روستاهایی وجود دارد كه ساكنان آن بیشتر از طریق برداشت نی، چرای دامها، شكار پرندگان و ماهیگیری از این تالاب امرار معاش می‌كنند. گفتنی است استان گلستان دارای چهار تالاب آلماگل، آلاگل، آجی گل و گمیشان است. ایران تاكنون ‪ ۲۲تالاب به مساحت یك میلیون و ‪ ۴۸۲هزار و ‪ ۱۴۷هكتار را در كنوانسیون رامسر به ثبت رسانده است. این كنوانسیون توافقی بین‌المللی باهدف جلوگیری از هرگونه تجاوز و تخریب در تالابها در زمان حاضر و آینده، شناخت ظرفیت‌های اساسی و بنیادی اكولوژیك تالابها با توجه به ارزش‌های اقتصادی، فرهنگی و علمی و قابلیت احیا و بازسازی آنها پتیه‌گذاری شده است.