متخصصانی که در راستای امنیت فضای هوایی ایران تلاش کرده و با طراحی و ساخت تجهیزات به روز و جدید در این مسیر نوآوری های قابل توجهی صورت داده اند. همچنین مجموعه‌های پدافندی کشور شامل نیروی پدافند هوایی ارتش، قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء و نیروی هوافضای سپاه پاسداران به عنوان مدافعان آسمان ایران اسلامی نقشی اساسی در حفط امنیت هوایی دارند.
نگاهی کلی
یکی از اجزای مهم سامانه های پدافند هوایی ایران، توپ های ضد هوایی موثر و کارآمد و دقیق است. در این راستا ایران در دهه پنجاه شمسی و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی اقدام به خرید یکصد دستگاه سامانه پدافند هوایی 35 میلیمیتری اورلیکن از سوئیس نمود. با آغاز جنگ تحمیلی این سامانه پدافند هوایی در حفاظت از آسمان ایران نقش موثری ایفا نمود.
عملکرد بسیار مناسب این سلاح در زمان جنگ تحمیلی، متخصصان دفاعی را بر آن داشت تا با الهام گیری از این طرح موفق و با استفاده از محصول اصلی و بهینه کردن آن، سامانه توپ ضد هوایی 35 میلیمتری سماوات را با رفع نواقص توپ اورلیکن طراحی کرده و بسازند. لذا توپ پدافند هوایی سماوات نیز در واقع نمونه مهندسی معکوس شده سامانه دفاع ضد هوایی اورلیکن ساخت سوئیس است. متخصصان سازمان صنایع دفاع با استفاده از محصول اصلی و بهینه کردن آن از طریق تهدیدشناسی پیرامون ایران و همچنین رفع نواقص آن این سامانه را طراحی کرده و ساخته‌اند.
این متخصصان با تكيه بر توانمندی های داخلی در مدت زمان كوتاهي نمونه آزمايشي توپ ضد هوایی سماوات را توليد و پس از انجام موفق تست‌هاي عملكردي، خط توليد انبوه اين محصول پدافندي آغاز به کار کرد. این توپ تلفيقي از فعاليت 3 مجموعه وزارت دفاع است و شركت صاايران، بخش الكترونيكي و كنترل آتش؛ سازمان هوافضا بخش مهندسي و سازمان صنايع دفاع نيز اجزای مكانيكي اين طرح را بر عهده داشته‌اند.
سرعت، دقت و كيفيت، سه مولفه مهم در راه‌اندازي خط توليد اين محصول محسوب می‌شود. دستیابی جمهوری اسلامی ایران به فناوری توپ پدافندی سماوات به‌عنوان یکی از چهار کشور دارنده این فناوری و علي‌رغم تلاش غرب برای در موضع ضعف قرار دادن نیروهای مسلح و توان دفاعی کشورمان بار دیگر توانست توانمندی متخصصان ایرانی حوزه دفاع کشور را با وجود تمام تحریم‌ها از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون به نمایش بگذارد.
سردارسرتیپ مصطفی محمد نجار وزیر دفاع وقت در سال 1386 در مراسم افتتاح خط تولید توپ پدافند هوایی سماوات گفت: «جمهوری اسلامی ایران جزو چهار کشوری است که فناوری این نوع توپ را در اختیار دارد.»
اورلیکن منشاء سماوات
توپ ۳۵ میلیمتری «اورلیکن»ساخت سوئیس بوده و یک توپ دو لول با توان شلیک مهمات‌های ۳۵ میلیمتری با طول پوکه‌های ۲۲۸ میلیمتری است که هر کدام یک و نیم کیلوگرم وزن دارند. توپ به صورت خودکار مسلح می‌شود و هر لوله دارای یک خشاب ۶۳ گلوله‌ای برای هر لوله است.این سامانه با برد ۶ هزار و ۸۰۰ متر در رده سلاح های ضد هوایی کوتاه برد قرار می گیرد. گلوله‌های اورلیکن در هنگام شلیک تا ارتفاع ۴ هزار متری پرتاب می شوند.
فشنگ‌های این توپ ضد هوایی حدود ۱۶۰۰ گرم و گلوله‌های آن حدود ۵۵۰ گرم وزن دارند و با سرعت قابل توجه ۱۱۷۵ متر بر ثانیه از زبانه لوله‌های3.15 متری این توپ خارج می‌شوند. سرعتی که از اغلب توپ‌های ضدهوایی مشابه بالاتر است. نواخت تیر این سامانه به صورت نظری ۵۰ گلوله در دقیقه است.این توپ که می‌تواند با اهداف زمینی و هوایی درگیر شود، دارای توان پوشش منفی ۵ درجه به طرف پایین و مثبت ۹۲ درجه به طرف بالاست و با داشتن شش هزار و ۷۰۰ کیلوگرم وزن، با سه نفر خدمه عملیاتی می‌شود.
سامانه ساخته شده در ایران با مهندسی معکوس اورلیکن به نام «سماوات» اکنون در حوزه دفاع هوایی نزدیک از آن بهره برداری می‌شود. اما در نمونه ایرانی قابلیت دید در شب و همچنین هماهنگی با سامانه های راداری ضد هوایی موجود مانند «اسکای گارد» و «سوپر فلدرموس» هم به آن اضافه شده که باعث قدرتمندتر شدن بیش از پیش این سامانه شده است.
این سامانه پدافند هوایی برای حفاظت از مراکز استراتژیک، سیاسی، اقتصادی و نظامی علیه حملات هوایی توسط موشک‌های کروز، بالگرد،هواپیماهای بدون سرنشین، جنگنده‌ها و موشک‌های هوا به سطح تا ارتفاع 3000 متر طراحی شده است. سامانه پدافند هوایی ارتفاع پست سماوات متشکل از یک توپ دولول 35 میلیمتری و یک رادار بهینه سازی شده اسکای گارد است.این سامانه با استفاده از داده‌های به دست آمده از رادار، دستگاه کنترل آتش، مختصات زاویه‌ای را محاسبه می‌کند و توپ را آماده می‌کند تا به طور خودکار به سمت هدف شلیک کند.
مشخصات فنی
سامانه سماوات با برد شش هزار و ۸۰۰ متر در رده سلاح های ضد هوایی کوتاه برد قرار می گیرد. در این سامانه علاوه بر استفاده از یک رادار از مجموعه ای از سامانه های اپتیکی و لیزری نیز استفاده شده است. نرخ شلیک این توپ 1100 تیر بر دقیقه بوده و سرعت خروج گلوله ها از دهانه لوله بیش از 1150 متر بر ثانیه است. قابلیت شناسایی هوشمند اهداف هوایی و سامانه کنترل آتش بهسازی شده از ویژگی ها سماوات است. این سامانه یک سیستم کششی است و برای جابجایی توسط کامیون کشیده می شود.
توپ پدافند هوایی تمام اتوماتیک 35 میلی متری سماوات به سامانه کنترل آتش و سیستم های راداری پیشرفته مجهز است و در ردیف توپ های ضد هوایی برد کوتاه با حجم آتش بسیار بالا قادر است اهداف مختلف هوایی اعم از هواپیماهای جنگنده، بالگرد و انواع موشک ها را هدف قرار دهد. اين جنگ‌افزار در سازمان صنايع هوافضای وزارت دفاع طراحی گشته است. این توپ به یک سیستم دیگنالیت ماهواره ای مجهز است که می تواند اهداف هوایی را با دقت شناسایی و بلافاصله به هدف مورد نظر اتوماتیک شلیک کند.
از ویژگی های برجسته این توپ اتوماتیک، منهدم كردن انواع هواپيماها و بالگردهای نظامی و موشك‌ها را می توان برشمرد. توپ پدافند هوایی 35 میلی متری سماوات در ارتفاع پایین و به صورت هوشمند، موشک‌های کروز را مورد شناسایی و هدف قرار می‌دهد و آنها را تا برد 4 کیلومتری منهدم می‌سازد.
همچنین نمایش توپ پدافند هوایی سماوات در کنار سامانه پدافند توپخانه ای مصباح1 ممکن است به معنی هماهنگ شدن این دوسامانه باشد. در این صورت ترکیب قابلیت های توپ 35 میلیمتری سماوات و توپ هشت لول 23 میلیمتری باعث افزایش کارایی سامانه در برابر اهداف مختلف شده و توپ 35 میلیمتری با توجه به برد بیشتر در لایه اول و بعد از آن توپ 23 میلیمتری عمل خواهد کرد.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
116
بیشتر بخوانید:
موشک ضد کشتی نصر
موشک پدافندی شهاب ثاقب؛ دستاورد دیگری از ایران
موشک صیاد ۴B رونمایی شد
