سامانه پدافند هوایی رعد؛ نمایش خودکفایی سپاه

نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران به همراه وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح تاکنون توانسته اند برخی سامانه‌های بومی را طراحی و تولید کرده و در خدمت یگان های پدافند هوایی نیروهای مسلح قرار دهند. یگان پدافند هوایی سپاه پاسداران اگرچه ذیل نیروی هوافضا تعریف می‌شود، اما درمجموع از قرارگاه مرکزی پدافند هوایی خاتم‌الانبیا(ع) تبعیت می‌کند و درواقع یگان‌های پدافندی سپاه نیز عضو شبکه یکپارچه پدافند هوایی هستند. اولین تلاش‌های سپاه در زمینه تولید موشک‌های پدافندی را می‌توان تولید سامانه موشکی رعد دانست. سامانه پدافند موشکی رعد حاصل تلاش‌ها و مجاهدت‌های علمی متخصصان توانمند ایرانی است. این محصول دفاعی در سال ۱۳۹۱ تولید و در نیروهای مسلح کشورمان به خدمت گرفته شد.

سامانه موشکی رعد ساخت سازمان جهادخودکفایی نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. این سامانه دفاع موشکی می‌تواند به همراه رادار بومی خود در هماهنگی با سایر بخش‌های شبکه یکپارچه پدافند هوایی از آسمان ایران حراست کند. این سامانه پدافند هوایی با لانچر متحرک و قابل حمل توسط خودرو است که برد آن 50 کیلومتر اعلام شده و می‌تواند اهداف را در ارتفاع 70 هزار پایی مورد اصابت قرار داده و منهدم کند. هر آتشبار از سامانه موشکی رعد از سه فروند موشک طائر بهره می‌برد که با کمک رادارهای رهگیر و ردگیر، اهداف را در ارتفاع متوسط هدف قرار می‌دهد.

برای اولین بار در نشست خبری فرمانده وقت کل سپاه در اواخر شهریور 1391، نام سامانه پدافند هوایی رعد با برد 50 کیلومتر و ارتفاع هدف تا 27 کیلومتر مطرح و پس از آن در ۳۱ شهریور۱۳۹۱ در جریان رژه نیرو‌های مسلح به مناسبت هفته دفاع مقدس رونمایی شد. این سامانه موشکی در اختیار نیروی هوافضای سپاه است و سردار حاجی‌زاده فرمانده این نیرو درباره موشک های این سامانه گفته است: «این موشک‌ها مخصوص مقابله با هواپیماهای آمریکایی تهیه شده است. مشاهده سامانه رعد سبب تعجب کارشناسان خارجی گردید زیرا سامانه ای شبیه به نمونه بوک-ام2 روسی اما با تفاوت های محسوس که نشان از طراحی داخلی داشت به نمایش در آمده بود. این سامانه قابلیت درگیری با یک هدف را داشت. سامانه رعد مجهز به سه موشک طائر 2 بود.»

پرتابگرد سامانه موشکی رعد، یک خودروی ۶ چرخه است که شباهت ویژه‌ای به نمونه چرخدار به کار رفته در سامانه سطح به هوای بوک روسی دارد، و حامل یک مجموعه سه تایی از موشک است که دو درجه آزادی سمتی و ارتفاعی داشته و در برخی نمونه‌ها مجهز به رادار هم بوده و زیر قسمت موشک‌ها محلی برای استقرار خدمه دارد. رعد 1 سامانه دفاع موشکی رعد 1 یکی از سامانه‌های میان برد و ارتفاع متوسط است که با توجه به شکل ظاهری و ساختاری آن با سامانه‌های سوم خرداد و طبس می‌توان آن‌ها را از یک خانواده دانست. رعد می‌تواند با اهداف مختلف تا ارتفاع ۲۷ کیلومتری درگیر شده و اهداف متجاوز را منهدم کند. این سامانه بومی دفاع موشکی بومی از سه فروند موشک با نام‌های طائر ۱ با برد ۵۰ کیلومتر بُرد و طائر ۲ با برد ۱۰۵ کیلومتر و همچنین موشک صیاد ۲ با برد ۷۵ کیلومتر تجهیز می‌شود. این سامانه پدافندی توان مقابله با هواپیما‌های تاکتیکی و استراتژیک، مقابله با بالگرد، مقابله با پهپاد و قابلیت کار در شرایط جنگ الکترونیک را داراست.

سامانه موشکی رعد 1، بر روی یک خودروی ۶ چرخ مستقر شده که حامل یک مجموعه سه تایی از موشک‌های مورد اشاره است که دو درجه آزادی سمت و ارتفاع دارد و در برخی نمونه‌ها مجهز به رادار هم بوده و خدمه این سامانه موشکی در زیر قسمت استقرار موشک‌ها قرار دارند.علاوه بر موشک‌ها و خودروی حامل این سامانه موشکی، سامانه راداری آن نیز بومی و ساخت داخل است. این سامانه راداری بر روی یک کامیون مستقر است که قدرت تحرک بالایی به آن می‌بخشد. در حال حرکت، اجزاء رادار کاملاً بسته است و یک دکل کوچک آنتن ارتباط با واحد‌های شلیک در پشت این کامیون دیده می‌شود. سامانه رعد از دو رادار استفاده می‌کند، نخست رادار کشف هدف اس 111 و دوم هم رادار اس 311 برای تابان‌سازی هدف که برد‌های مختلفی در منابع برای آن‌ها ذکر شده، اما برد ۷۵ تا ۹۰ کیلومتر برای رادار اس 111 و تا ۵۵ کیلومتر برای رادار اس 311 بیشتر محتمل است.

رعد 2 در مراسم رژه نیروهای مسلح در 31 شهریور 1393 از سامانه موشکی رعد ۲ برای اولین بار رونمایی شد. در این مراسم لانچر، خودروی حامل و موشک‌های سامانه موشکی رعد 2 به نمایش درآمد تا این سامانه در کنار سامانه‌های موشکی رعد1، طبس، سوم‌خرداد، خرمشهر و...، به جمع خانواده سامانه‌های موشکی و پدافندی جمهوری اسلامی ایران بپیوندد. پیش از آن در بهار 1393 و در نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه که مورد بازدید فرمانده کل قوا قرار گرفت، نمونه بهبود یافته سامانه رعد 1 به نام رعد 2 مشاهده شد که با بهره گیری از سامانه های الکترواپتیکی با برد بلند، مستقر شده روی یک خودروی جدا از پرتابگر، امکان درگیری مؤثر با اهداف هوایی متنوع را در شرایط مختلف خصوصاً وجود جنگ الکترونیک شدید داشت.

این سامانه نمونه ارتقا یافته سامانه موشکی رعد یا همان رعد 1 است که هم‌اکنون در اختیار نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار دارد. همچنین در رعد2 لانچر روی کامیون ایوکو نصب شده که تحرک زیادی دارد. سامانه رعد 2 مجهز به موشک‌های میان‌بُرد و ارتفاع متوسط است و قابلیت درگیری با اهداف در ارتفاع ۲۷ کیلومتر را دارد. همچنین سامانه پدافندی رعد می تواند به موشک‌های زمین به هوای طائر با ۵۰ کیلومتر بُرد، موشک زمین به هوا طائر۲ با ۱۰۵ کیلومتر بُرد و موشک صیاد ۲ با ۷۵ کیلومتر بُرد مجهز شود.

مقابله با هواپیماهای تاکتیکی و استراتژیک، مقابله با بالگرد، مقابله با پهپاد و قابلیت کار در شرایط جنگ الکترونیک ازجمله مأموریت‌هایی است که برای سامانه پدافند موشکی «رعد» تعریف شده است.هر چند رعد 2 همچون سامانه پدافندی رعد 1، از موشک‌های طائر 2 استفاده می‌کند اما رعد 2 از نسل موشک‌های طائر 2-آ بهره می‌برد ولی سامانه موشکی رعد1، از موشک‌های طائر 2 استفاده می‌کند که این نشان می‌دهد که در تولید سامانه موشکی رعد2، موشک‌های نمونه اولیه همین سامانه یعنی رعد1 نیز به‌روز رسانی شده است. نکته دیگر اینکه، سامانه موشکی رعد 2 نیز همچون برادر کوچکترش یعنی رعد1، از یک لانچر سه تایی بهره می‌برد.

نویسنده: سید رضا میرطاهر

116