ندسا صدها قایق تندرو ، ناوچه های موشک انداز ، شناورهای تدارکاتی و انواع هواگردها اعم از بالگردها و پهپادها را به خدمت گرفته است. با این حال یکی از دارایی های منحصر به فرد آن قایق پرنده« باور2 »است. قایق‌های پرنده باور یکی از تجهیزات بسیار مهم نیروی دریایی سپاه هستند که توانایی انجام انواع ماموریت‌ها در دریا را دارند.
این قایق پرنده ویژگی‌های منحصر به فردی در اجرای ماموریت‌ها و همچنین اجرای مانور و عملیات نظامی دارد که در نوع خود کاربری آن را بسیار بالا برده است. باور2 برای دفاع ساحلی و گشت های طولانی و پر سرعت برای ایران به عنوان کشوری با بیش از 1500 کیلومتر ساحل جنوبی بسیار مناسب است. اساساً هدف قایق پرنده ارتفاع پروازی بالا نیست، زیرا مزیت اثر سطحی در بهبود قابلیت های پروازی این وسیله در ارتفاع پائین رخ می دهد.
این قایق پرنده ساخت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است و توسط سازمان‌های صنایع هوایی و دریایی و دانشگاه صنعتی مالک اشتر وزارت دفاع طراحی شده‌است. وجود قایق پرنده ایرانی باور 2 برای نخستین بار در پنجمین روز از رزمایش پیامبر اعظم در فروردین 1385 اعلام شد.
هر چند این خبر در آن زمان بازتاب بسیار بالایی توأم با اظهار شگفتی از توان ایران در ساخت این وسیله داشت اما پس از تحویل تعداد 12 فروند از آن در مهر 1389 تحت هدایت خلبانان آموزش دیده که بیانگر عملیاتی شدن کامل باور بود مشخص شد که ایران از توانایی کاملی درزمینه ساخت این وسایل پرنده دریایی برخوردار است. البته نوع جدیدی از قایق پرنده باور تحت عنوان باور 4 نیز ساخته شده است که دارای مقدورات بالاتری نسبت به باور 2 است.
مزایای قایق پرنده
قایق های پرنده یا ادوات اثر سطحی نوعی از وسائل دوزیست آبی-هوایی محسوب می شوند که ضمن قابلیت نشستن و بلند شدن از روی آب، با طراحی خاص خود از پدیده اثر سطحی استفاده کرده و قابلیت های عملیاتی خود را افزایش می دهند.
با توجه به طراحی ویژه این وسایل می توان گفت قایق پرنده هواپیمایی نیست که به آن قابلیت آب نشینی داده اند بلکه با توجه به انتظارات عملیاتی ، قایقی است که به آن قابلیت پرواز با استفاده از یک پدیده فیزیکی ساده داده اند.
از جمله مزیتهای یک قایق پرنده این است که هر منطقه ای در دریا می تواند محل آغاز مأموریت آن بوده و در صورت لزوم در هر منطقه ای فرود آمده و در عوارض ساحلی خود را پنهان کند. این نوع وسائل پس از جنگ جهانی دوم مورد توجه واقع شدند و اولین نمونه های عملیاتی موفق آنها ساخت شوروی بوده است. سرعت بیشتر نسبت به قایق های معمولی و حتی قایق های تندرو، مقاومت کمتر هوا نسبت به آب که باعث نیاز به موتوری سبک تر با توان کمتر، مصرف سوخت کمتر، برد و سرعت پیمایشی بیشتر می شود از مزیت های مهم طرح قایق پرنده است.
همچنین امکان پرواز در دریای مواج که قایق ها در آن امکان فعالیت ایمن را ندارند به دلیل توانایی پرواز تا ارتفاع چند متری بالای سطح آب، سرعت بالا در اجرای مأموریت ها در مقایسه با سایر ادوات دریایی معمول از نکات قابل توجه در عملکرد این نوع وسائل است.
اثر سطح پدیده ای است که به افزایش برآ و کاهش پسای تولیدی یک بال بازمی گردد چون هوای پرفشار زیر بال هواپیما به دلیل فاصله کم با زمین نمی تواند چرخش خود به سمت نوک بال و سپس روی بال را کامل کند و در عوض در زیر بال، فشرده می شود.
در نتیجه این پدیده باعث می شود دهانه بال مؤثر وسیله افزایش یابد که حاصل آن افزایش نیروی برآ و کاهش نیروی مقاوم القایی و ازدیاد سرعت است. از این رو اثر سطح، کمک می کند تا با نیروی موتور کمتر، بار بیشتری حمل کرد و به مسافت های دورتری رسید.
مشخصات و ویژگی ها
سرعت قایق پرنده باور2 بین 185 کیلومتر تا بیش از 190 کیلومتر بر ساعت و ارتفاع پروازی معمول آن 1 تا 5 متر و تا سقف چند ده متر عنوان شده است. موتور باور2، پشت کابین خلبان و کمی عقب تر و بالای بدنه نصب شده تا از برخورد با آب مصون باشد. این موتور ملخی سه پره و پیستونی با زاویه مثبت نسبت به افق نصب شده تا همواره مؤلفه نیرویی رو به بالا و کمک کننده به نیروی برآ داشته باشد تا برخاستن باور از سطح آب راحت تر صورت گرفته و در هنگام پرواز نیز با توجه با ارتفاع پروازی کم، وجود این مؤلفه نیرویی، ایمنی بیشتری به دنبال دارد.
نوع دو نفره باور2 نیز ساخته و تحویل شده که استفاده اصلی آن برای امور آموزش است. در نوع یک نفره، وزن نفر دوم و تجهیزات مورد استفاده وی مانند صندلی، آلات دقیق کابین و سامانه های هدایت و کنترل که حذف شده اند به محموله قابل حمل باور2 اضافه می شوند که تخمیناً می توان این میزان را 90 تا 110 کیلوگرم در نظر گرفت.
بنابراین باور2 برای حمل حداقل یک موشک ضد کشتی کوثر توان دارد.آنچه در زمینه تجهیزات و تسلیحات باور اعلام شده برخورداری از دوربین های مختلف دید در روز و شب با قابلیت ارسال بیدرنگ اطلاعات و همچنین تیربار بوده است. همچنین عنوان شده که در آینده نزدیک راکت و موشک های ضدشناور نیز به این قایق پرنده افزوده خواهد شد.
باور2 پرنده ای با بال نصب شده در بالای بدنه است. بال به شکل دلتای معکوس با مساحت زیاد، دارای زاویه هشتی زیاد anhedral ، با انحنای سطح زیرین بال، ریشه بال طولانی و امتداد یافته تا دم است. ضخامت زیاد بال در باور2 متناسب با وضعیت پروازی سرعت های پائین است.
ضمن اینکه برای حمل سوخت بیشتر نیز فضای مناسبی ایجاد کرده است.مجموعه دم دارای فرم T شکل بوده و بخشی از دم عمودی متحرک(رادِر) Rudder در هنگام شناوری قایق پرنده در آب قرار می گیرد تا وظیفه سکان قایق را انجام دهد. قسمت زیرین بدنه که با آب در تماس است از طرح بدنه قایق های تندرو برخوردار است که باز هم به حرکت بهینه باور در زمان شناوری کمک می کند.
در دو سر بال های باور بالچه هایی دیده می شود که روی آنها یک بخش متحرک هم وجود دارد. این سطح متحرک مانند "رادِر"عمل کرده و به عنوان یک سطح کنترلی اضافه، مانور پذیری باور را افزایش می دهد..نکته دیگر در اینجا زاویه دار بودن بالچه به سمت بیرون است به طوریکه شکل کلی باور از روبرو مشابه حرف W می شود که این پیکربندی به عنوان یک طرح مرسوم در برخی قایق های پرنده خارجی کوچک و بزرگ هم به کار رفته است.
این مایل بودن بالچه به جای نصب ساده با زاویه 90 درجه در انتهای بال باعث کاهش بازتاب راداری خصوصاً از طرفین می شود. زیر همین بالچه نیز یک قطعه حجیم به نام اسکی یا شناور کمکی قرار داده شده که با سطحی منحنی با آب در تماس است و برای کمک به شناوری بهتر و حفظ تعادل و همچنین فرود راحت تر روی آب تعبیه شده. هر چند شناور کمکی، وسیله ای هیدرودینامیکی محسوب می شود اما تأثیر آن در آیرودینامیک قایق پرنده نیز مثبت است زیرا حرکت هوای پرفشار زیر بال را به روی بال، محدود تر می کند.
با توجه به توانمندی بالای قایق های پرنده به عنوان وسیله سبک هوایی و با ماهیت دوزیست در اجرای مأموریت در محیط دریا، اجرای برخی اصلاحات در باور2 برای آینده می تواند به کارایی آن اضافه نماید. از همه مهمتر تجهیز آن به موشک ضد کشتی است که وعده آن نیز داده شده بود.
همچنین در صورتی که امکان حمل موشک های هوا به هوا در رده دوش پرتاب در باور بوجود بیاید امکان درگیری با پهپادهای پرشمار دشمنان نیز قابلیتی استثنایی برای آن خواهد بود. ارتباط این ادوات به صورت شبکه ای با سایر واحدهای سطحی و هوایی نیز منجر به بهبود تأثیرات عملیاتی آن در نبردهای مدرن امروز خواهد شد.
سیدرضا میرطاهر
