به گزارش پایگاه اینترنتی خبرگزاری وستینک کاوازا، با وجود اشتراکات تاریخی، آسیای مرکزی در طول تاریخ شاهد انسجامی منطقه ای نبوده است که این امر در حال حاضر در مسیر تغییر است.
«شوکت میرضیایف»، رئیس جمهور ازبکستان از زمان روی کار آمدن در دسامبر 2016، بر تقویت روابط منطقه ای در آسیای مرکزی تمرکز کرده است.
شوکت میرضیایف رئیس جمهروی ازبکستان
اولین سفر وی به عنوان رئیس جمهور به ترکمنستان بود که منزوی ترین کشور در میان جمهوری های آسیای مرکزی به شمار می آید.
مهم تر اینکه ازبکستان مخالفت دیرباز خود را با طرح برق آبی در تاجیکستان و قرقیزستان کنار گذاشته است؛ طرحی که زمانی «اسلام کریم اف» (اولین رئیس جمهور ازبکستان) تهدید کرده بود در صورت احداث سد راغون با تاجیکستان وارد جنگ خواهد شد.
تا حدود زیادی می توان گفت، همسایگان ازبکستان به خواست های رئیس جمهور این کشور واکنشی مثبت نشان داده اند.
«نورسلطان نظربایف»، رئیس جمهور قزاقستان به تازگی با میرضیایف در شهر سمرقند دیدار و در جشن نوروز شرکت کرد، در همین حال قزاقستان سال 2018 را نیز «سال ازبکستان» نامیده است.
نورسلطان نظربایف، رئیس جمهور قزاقستان
همچنین، «امامعلی رحمان»، رئیس جمهور تاجیکستان که وی نیز معمولا با کریم اف سرسنگین بود، در طرحی بلند پروازانه اعلام کرد، روابط تجاری بین تاجیکستان و ازبکستان به زودی به یک میلیارد دلار می رسد؛ مبادلات تجاری دو کشور در سال دو هزار و هفده صد و بیست و شش میلیون دلار بود.
این تحولات برای منطقه ای که با وجود تاریخ مشترک در دوران شوروی، هرگز روی انسجام را ندیده بود بسیار جالب توجه اند.
برای نمونه، قزاقستان از زمان استقلال خود، تلاش های دیپلماتیک را با محوریت بین المللی دنبال کرده است و نگاهی منطقه ای نداشت؛ ریاست سازمان امنیت و همکاری های اروپا را در دو هزار و ده به دست گرفت و نمایشگاه جهانی (ورلد اکسپو) 2017 را در آستانه برگزار کرد.
خلاء حضور نهادهای منطقه ای در بین کشورهای آسیای مرکزی
حتی امروز برخلاف اتحادیه اروپا و حتی آسه آن، هیچ نهادی وجود ندارد که مختص آسیای مرکزی باشد.
سازمان همکاری های شانگهای و کشورهای مستقل مشترک المنافع، هر دو تحت سلطه قدرت های خارجی هستند و فشارهای روسیه بر قرقیزستان و تاجیکستان برای پیوستن به اتحادیه اقتصادی اوراسیا نشان می دهد کشورهای آسیای مرکزی تا چه میزان در این نهادها بی اثر هستند.
افزون بر این، چارچوب منطقه ای همچون کمسیون هماهنگی آب نه تنها نتوانست حس اتحاد را تقویت کند بلکه حتی در میان این کشورها در کاستن از منازعات دو طرفه نیز ناکام ماند.
به نظر می رسد، ریاست جمهوری میرضیایف این اوضاع را تغییر بدهد.
رئیس جمهور ازبکستان در سخنرانی خود در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در سال گذشته اعلام کرد:
"ازبکستان، آسیای مرکزی را به عنوان اولویت اصلی خود در سیاست خارجی می داند.
در حال حاضر، ما فرصت های بزرگتری را برای همکاری های چند جانبه در آسیای مرکزی مشاهده می کنیم؛ اولین نشست منطقه ای بعد از یک دهه در ماه مارس برگزار شد و چهار نفر از سران پنج کشور منطقه در این نشست حاضر شدند."
چالش های توسعه همکاری منطقه ای در آسیای مرکزی
بی شک چالش های زیادی برای توسعه همکاری های منطقه ای در آسیای مرکزی پیش رو هستند. مواد مخدر همچنان از افغانستان وارد این منطقه می شوند و مشکلات سلامتی، امنیتی و اقتصادی به همراه دارد.
در عین حال باید دید دیدگاه مثبت میرضیایف در قبال طرح های برق آبی در کشورهای بالادست یعنی قزاقستان و تاجیکستان با توجه به خشکی تابستان در ازبکستان که در پائین دست قرار دارد، چه میزان ادامه خواهد داشت.
بهرحال همکاری های منطقه ای قوی تر برای طرح های پیچیده خارجی مانند طرح خط لوله گازی ترکمنستان - چین که تا رسیدن به شی جیانگ در چین از پنج کشور آسیای مرکزی و از چهار خط مختلف می گذرد، مفید خواهد بود.
همچنین درباره خط آهن چین - قرقیزستان - ازبکستان طرح آن از دو هزار دو شروع شده ولی به دلیل اختلاف بر سر مسیرها هنوز به اجرا گذاشته نشده است، مذاکرات جریان دارد.
طرح هایی از این دست مستلزم همکاری و ارتباطات در سطحی بی سابقه در منطقه است ولی در عین حال مزایای زیادی نیز برای مردم محلی خواهد داشت؛ خط آهن چین-قرقیزستان - ازبکستان می تواند با مرتبط کردن «آها به بازارهای صادراتی، فرصت های شغلی جدید در شهرهایی مانند اوش2 (شهری در قرقیزستان ) ایجاد کند.
دولت ها و نهادهای توسعه مدت های درازی از آسیای مرکزی غفلت کرده اند، ولی سرمایه های بین المللی در نهایت با طرح جاد ابریشم جدید، به این منطقه نیز سرازیر می شوند. با این حال لازم است که سران پنج کشور اختلاف های خود را کنار بگذارند و روند کنونی را برای همکاری های بیشتر ادامه دهند تا بیشترین بهره ممکن را از این طرح ها بردارند.
مترجم: حسین جعفریامی
134/116
بیشتر بخوانید:
نشست سران آسیای مرکزی درباره تروریسم و افراط‌‌گرایی/ تحلیل
اینفوگرافی: 20سال تلاش برای شکل‌دهی به منطقه عاری از سلاح هسته‌ای در آسیای مرکزی
