محمد جوان بخت در دیدار با مقام های افغانستان از جمله امیر خان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان در حاشیه هشتمین اجلاس مشترک کمیساران آب هیرمند، بر ضرورت اصلاح سد «کمال‌خان» به منظور تحقق حقآبه کامل جمهوری اسلامی ایران و جلوگیری از خشک شدن هامون‌ها تاکید کرد.
خشک شدن هامون ها منجر به تشدید طوفان‌های گردوغبار و ایجاد شرایط سخت و مشقت آور برای مردم هر دو سوی مرز ایران و افغانستان می شود. تامین حقآبه ایران براساس قرارداد ۱۳۵۱ اگر چه از سوی حاکمان وقت کابل در هر دوره ای مورد تاکید قرار گرفته است اما عملا نسبت به رعایت آن بی توجه بوده اند. در دوره جمهوریت نیز با احداث سد از جمله سد کمال خان تامین حقآبه ایران از طریق رودخانه هیرمند را با چالش و مشکل جدی مواجه کردند. به گونه ای که بخش مهمی از آب به شوره زارها هدایت می شود که تصاویر ماهواره آن را تایید کرده اند.
مصطفی قاسمی، کارشناس مسایل سیاسی در این باره می گوید: در دوره جمهوریت مغرضان توسعه روابط تهران و کابل تلاش کردند با ایجاد سد در مسیر رودخانه های افغانستان که رودخانه های بالادستی با ایران پاکستان و برخی کشورهای آسیای مرکزی تلقی می شوند به نوعی آب را به عنوان مسئله راهبردی در روابط کابل با کشورهای منطقه دخیل کنند که با اتخاذ این سیاست اشتباه عملا افغانستان را وارد یک چالش راهبردی با همسایگانش کردند.
از این رو ایران خواستار جدیت طرف افغانی و تسریع در تعیین نقاط آبگیری و احداث تأسیسات اندازه‌گیری مشترک برای پیاده‌سازی دقیق معاهده ۱۳۵۱ است. زیرا انحراف بیش از ۲ میلیارد مترمکعب از آب هیرمند به شوره‌زار «گودزره» خلاف رویکرد اعلامی مقام های افغانستان است.
طالبان که در سه سال گذشته بر تامین حقآبه ایران تاکید دارد برای عملیاتی کردن آن بایستی اصلاحات فنی لازم را در سد «کمال‌خان» با هدف رعایت حقوق قانونی و عرفی یک میلیون نفر مردم پایین‌دست در منطقه سیستان ایران به‌عمل آورد. طالبان به خوبی می داند ایجاد خشکسالی در مناطق همجوار با جمهوری اسلامی ایران نه تنها پیامدهای اجتماعی بلکه پیامدهای غیر قابل جبران زیست محیطی دارد که از جمله مهمترین آنها طوفان شن و گردوغبار است که بدون تردید آب و هوا و زندگی مردم در خاک افِغانستان را هم تحت تاثیر قرار خواهد داد.
به همین دلیل جمهوری اسلامی ایران ضمن ابراز نگرانی از تبعات منفی احداث سد «بخش‌آباد» بر محیط زیست منطقه سیستان و تشدید طوفان‌های گردوغبار، خواستار توجه جدی طالبان و تامین حقآبه زیست‌محیطی هامون سابوری است. اگر چه امیرخان متقی سرپرست وزارت امور خارجه طالبان در دیدار هیات آب و آبفای جمهوری اسلامی ایران ضمن تأیید دغدغه‌های جمهوری اسلامی ایران در این خصوص بر تامین کامل حقآبه ایران برابر معاهده ۱۳۵۱ هیرمند تاکید کرد اما در عمل هیچ گاه طالبان چنین وعده هایی را عملیاتی نکرده اند و اگر آبی نیز به سمت ایران سرازیر شده ناشی از سرریز آب رودخانه و سد بوده است.
در هر حال، طالبان به عنوان حکمران افغانستان مسئولیت هایی در برابر همسایگان دارد که از جمله مهمترین اجرای معاهدات دو جانبه است که در برابر ایران مهمترین آنها، معاهده ۱۳۵۱ حقآبه ایران از رودخانه هیرمند است.
نویسنده: مجید وقاری
بیشتر بخوانید:
حق آبه ایران پشت سد «کمال خان» افغانستان/ اگر آب می خواهید باید نفت بدهید!
توضیح سخنگوی وزارت خارجه درباره افتتاح سد «کمال خان» در افغانستان
