کرکوک را می توان یکی از مهمترین مناطق در جغرافیای عراق عنوان کرد. علت این اهمیت را باید در جایگاه ژئوپلیتیک و ژئوکالچری کرکوک بیان کرد.
- به لحاظ ژئوپلتیکی؛ حدود 40 درصد از صادرات نفت عراق از منابع نفتی کرکوک است. ذخایر قطعی نفت کروک حدود چهار میلیارد بشکه است که سبب شد کرکوک پس از بصره، دومین میدان نفتی عراق نامیده شود.
- به لحاظ ژئوکالچری؛ کرکوک متشکل از اقوام و هویت های مختلفی است. اگرچه اداره محلی کردستان عراق تلاش می کند کرکوک را استانی «کردی» وانمود و در جهت ضمیمه کردن آن به این منطقه تلاش کند، اما، واقعیت این است که کرکوک، استانی صرفاً «کردنشین» نیست و بیش از نیمی از جمعیت آنرا اقوام دیگری از جمله اعراب و ترکمن ها تشکیل می دهند. همین موضوع نیز سبب شکل گیری منازعاتی در این استان پیش و پس از برگزاری همه پرسی جدایی کردستان از عراق شد.
در همین راستا، پایگاه خبری و تحلیلی «الوقت» در یاداشتی که روز 23 سپتامبر منتشر شد، نوشت: «کردها الحاق کرکوک به اقلیم کردستان را منبعی برای تامین اقتصادی یک کردستان مستقل می‌پندارند؛ ترکمن‌ها خود را اصلی ترین و پرجمعیت ترین قومیت در این شهر می دانند که به دلیل سیاست های تعریب صدام و حزب بعث آسیب دیده اند؛ عرب‌های سنی، مهاجرت خود به کرکوک را در دوران زمام داری صدام، یک روند عادی و مبتنی بر گسیل جمعیت به مناطق صنعتی قلمداد کرده و لذا در مقابل عقب نشینی های هویتی از این منطقه مقاومت می کنند و شیعیان بر ضرورت قرار گرفتن کرکوک ذیل یک عراق یکپارچه تاکید می ورزند.»
این اهمیت سبب نگاه ویژه اربیل و بغداد به کرکوک شد. اداره محلی کردستان عراق تشکیل کشور ادعایی کردی بدون کرکوک را تامین کننده منافع خود نمی داند زیرا برای جبران بودجه 17 درصدی که دولت عراق به این منطقه پرداخت می کرد و همچنین برای کاستن از مشکلات اقتصادی منطقه بر منابع نفتی کرکوک حساب ویژه ای باز کرده است. اداره محلی کردستان عراق از سال 2014 که داعش بخش هایی از عراق را اشغال کرد، در یکی از نخستین اقدام ها، کنترل چاههای نفتی کرکوک را در اختیار گرفت؛ در حالی که کرکوک از مناطق مورد منازعه مد نظر ماده 140 قانون اساسی عراق است.
دولت عراق نیز علاوه بر اهمیت اقتصادی کرکوک، معتقد است که کرکوک متشکل از قومیت های مختلف است که همگی شهروندان عراقی محسوب می شوند و دولت نیز بر حمایت از این شهروندان و حفاظت از امنیت آنها تاکید دارد. با توجه به این اهمیت؛ پارلمان عراق پس از برگزاری همه پرسی جدایی کردستان از این کشور، در یکی از نخستین و مهمترین مصوبه های خود خواستار حضور نیروهای امنیتی عراق در کرکوک و به خصوص کنترل چاه های نفتی آن توسط دولت بغداد شده است.
با توجه به اهمیت ذکر شده کرکوک برای اربیل و بغداد، حتی می توان شاهد درگیری نیروهای امنیتی عراق با نیروهای پیشمرگه کردستان در کرکوک بود. پیش از این، در دهه 1960 نیز تلاش رهبران کردستان عراق برای سیطره بر کرکوک موجب بروز تنش های سیاسی و امنیتی شده بود که تا مرز درگیری های نظامی میان بغداد و اربیل پیش رفت.118/112
سيد رضی عمادی
بیشتر بخوانید:
نگرانی ترکمنهای پارلمان عراق درباره جنگ قومیتی در کرکوک
هشدار «العبادی» نسبت به تحرکات نظامی پیشمرگان در «کرکوک» عراق
اجماع عرب ها و ترکمن های کرکوک در مخالفت با همه پرسی جدایی کردستان + ویدئو
