روسیه اوایل ماه مارس 2022 فهرستی از 48 کشور غیردوست منتشر کرد. تمامی اعضای اتحادیه اروپا در کنار آمریکا، ژاپن، سوئیس و نروژ در این فهرست جای دارند.
پوتین گفت که دولت و بانک مرکزی روسیه یک هفته فرصت دارند تا اقدامات لازم برای عرضه گاز به ارز روسیه را انجام داده و شرکت گازپروم هم موظف است که قراردادهای گاز خودش را منطبق با همین سیاست تغییر دهد.
پوتین با اشاره به توقیف 300 میلیارد دلار از ذخایر ارزی و طلای روسیه، اظهار داشت: "شماری از کشورهای غربی طی هفته های گذشته در اقدامی غیرقانونی اموال روسیه را توقیف کردند. این کشورها در واقع باعث بی‌اعتمادی به پول رایج کشور خود شدند."
اظهارات رئیس جمهور روسیه به افزایش ارزش روبل در بازار سهام مسکو منجر شده و در واقع پاسخی قاطع از سوی مسکو به تحریم های گسترده و همه جانبه غرب به سرکردگی آمریکا است که پس از آغاز عملیات نظامی روسیه در اوکراین اعلام و با هدف فروپاشی اقتصاد روسیه به اجرا در آمده است.
این تحریم ها ابعاد مختلف اقتصادی، تجاری، انرژی، سیاسی و دیپلماتیک و حتی رسانه ای و ورزشی داشته و منجر به اعمال فشار بی سابقه ای به روسیه شده است.
به ویژه تحریم های اقتصادی و تجاری غرب و تحریم بانک های بزرگ روسیه و نیز خروج شرکت ها و سرمایه گذاری های غرب از این کشور منجر به کاهش شدید ارزش روبل شده است.
نرخ روبل روسیه در قیاس با دلار آمریکا از ابتدای سال 2022 تاکنون حدود 50 درصد ارزش خود را از دست داده است که بخش عمده آن پس از حمله روسیه به اوکراین از 24 فوریه رخ داده است. بازار سهام مسکو نیز با سقوطی 30 درصدی مواجه شد که پس از تعلیق موقت، کار خود را از سر گرفت.
اکنون پوتین درصدد است تا با وادار کردن کشورهای اروپایی خریدار گاز روسیه به پرداخت بهای آن با روبل، این کشورها را ناچار به خرید مقادیری عظیمی از پول ملی روسیه نماید تا بدین ترتیب ارزش روبل بار دیگر حداقل تا حدودی احیا شده و هم چنین پاسخی به اقدامات آمریکا و شرکای آن در بلوک غرب در زمینه تحریم های روسیه بدهد.
ضمن اینکه این کار به معنای تداوم اقدامات روسیه برای حذف دلار و اکنون یورو از سبد ارزی خود و نیز تجارت خارجی این کشور است. با توجه به اینکه اکنون بخش اعظم تجارت جهانی نفت و گاز با دلار انجام می شود، واشنگتن ازاین امربه منزله اهرم فشاری برای اعمال ضربه به کشورهای رقیب و دشمن خود استفاده می کند.
در واقع استفاده ابزاری آمریکا از دلار همواره به عنوان یکی از مهمترین انتقادها به نظام پولی و مالی بین المللی کنونی مطرح بوده است. روسیه برای کاهش آسیب پذیری خود چند سال است که اقدامات متعددی را برای کاهش وابستگی به دلار صورت داده است تا بدین ترتیب به کنش های خصمانه آمریکا مقابله نماید.
«ایان برمر» و«کلیف کوپچان» دو تحلیلگر سیاسی مشهور با مطرح ساختن مفهومی به نام «سلاح‌انگاری امور مالی» به این رویکرد واشنگتن پرداخته اند.
به باور این دو تحلیلگر، آمریکا به جای استفاده از مولفه‌هایِ سنتی برتری امنیتی خود شامل ائئلاف‌هایی مانند ناتو و نهادهای مالی بین المللی مانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول به استفاده از نظام مالی مبتنی بر دلار به عنوان سلاحی برای پیشبرد سیاست خارجی و امنیتی خود رو آورده و از تهدید قطع دسترسی به بازارها و بانک‌های این کشور به عنوان اهرم فشار علیه کشورهای مخالف خود استفاده می‌کند.
«الویرا نابویلینا» رئیس بانک مرکزی روسیه یکی از دلایل حرکت به سوی دلارزدایی از اقتصاد کشورش را تحریم‌ها دانسته و گفته بود: "احساس می‌کنم فضای جهانی در حال تغییر است. به تدریج داریم به سمت یک نظام پولی چند ارزی در دنیا حرکت می‌کنیم."
این اظهارات رئیس بانک مرکزی روسیه با اظهارات «مارک کارنی» رئیس بانک انگلستان همخوان است که در اوت 2020 پیش‌بینی کرد که نظام مالی دلارمحور دوام چندانی نخواهد داشت.
نویسنده: سيدرضا ميرطاهر
117
