اختلاف درباره فلسفه وجودی و کارآمدی ناتو، محور تنش های اخیر در این ائتلاف نظامی غربی است.
این وضع مورد توجه مقامات ارشد ناتو به ویژه "ینس استولتنبرگ" دبیرکل این سازمان نظامی قرار گرفته است. استولتنبرگ روز دوشنبه گفت: این ائتلاف نظامی غربی با پیچیده‌ترین فضای امنیتی و اوج تنش میان کشورهای عضو از زمان تشکیل تاکنون مواجه است.
این سخنان در حالی طرح شد که اجلاس اخیر سران ناتو در لندن، عرصه اختلافات شدید سران کشورهای عضو به ویژه "امانوئل مکرون" و "دونالد ترامپ" روسای جمهوری فرانسه و آمریکا بود.
استولتنبرگ که در کویت به مناسبت پانزدهمین سالگرد طرح «ابتکار همکاری استانبول» (آی‌سی‌آی) سخن می گفت، افزود، ما برای گرامیداشت هفتادمین سالگرد ائتلاف ناتو، در لندن بودیم و در تمام این سال ها، ناتو فضای امنیتی پیچیده تر از زمان حاضر را تجربه نکرده است.
بروز اختلاف بی سابقه بین فرانسه با آمریکا و ترکیه به دلیل تکروی این دو عضو ناتو در زمینه مسائل دفاعی و نظامی است که نماد آن چراغ سبز واشنگتن به آنکارا برای حمله به شمال سوریه و تهاجم گسترده ترکیه به این منطقه بدون مشورت و هماهنگی با بقیه اعضای ناتو بود.
این مساله موجب اعتراض شدید "امانوئل مکرون" رئیس جمهور فرانسه شد و وی در اظهاراتی بی سابقه ناتو را در وضعیت مرگ مغزی اعلام کرد.
البته این موضع مکرون علاوه بر اعتراض ترکیه و آمریکا با واکنش مخالف آلمان به عنوان عضو کلیدی اروپایی ناتو و نیز "ینس استولتنبرگ" دبیرکل این سازمان مواجه شد.
استولتنبرگ روز دوشنبه 16 دسامبر طی نشستی در استانبول بار دیگر ضمن رد گفته مکرون مبنی بر "مرگ مغزی" ناتو تاکید کرد، این پیمان می‌تواند با رفع اختلافات، قدرت بزرگ نهفته در این ائتلاف را شکوفا کند.
آلمان نیز به عنوان عضو کلیدی اروپایی ناتو، موضع مخالف در قبال رویکرد مکرون در پیش گرفته و بر ضرورت حفظ ناتو برای دفاع از اروپا تاکید کرده است.
"آنگلا مرکل"، صدراعظم آلمان تاکید کرد، ناتو، سازمانی که مکرون از آن به شدت انتقاد کرده است، بیش از همیشه باید حفظ شود. حفظ ناتو حتی بیش از دوران جنگ سرد به نفع ما است.
بدین ترتیب نه فقط بین اعضای اروپایی و غیراروپایی ناتو درباره فلسفه وجودی و کارکرد این سازمان اختلاف وجود دارد، بلکه شکاف در این زمینه بین اعضای اروپایی ناتو یعنی آلمان و فرانسه نیز رو به افزایش است.
به رغم این کنش و واکنش ها اما آنچه قابل کتمان نیست، بحران در نقش و وظایف و اساسا ماهیت وجودی ناتو است که پیشتر دست کم بر اساس امنیت جمعی و هماهنگی و مشورت بین اعضا برای اقدامات نظامی قرار داشت.
"آندرس فوگ راسموسن"، دبیرکل پیشین ناتو که از سال 2009 تا 2014 این سمت را برعهده داشت، ضمن تصدیق وجود اختلافات عمیق در میان اعضای این سازمان تاکید کرد، این اختلافات در تاریخ ناتو بی‌سابقه است.
مساله مهم دیگر که از عوامل تشدید اختلافات در ناتو محسوب می شود تلاش آشکار اروپایی ها برای ایجاد ساز وکار دفاعی مستقل اروپایی به رهبری فرانسه است.
ترامپ به دلیل رویکرد پاریس درباره ایجاد و تقویت نهادها و ساختارهای مستقل دفاعی اروپایی از مکرون ناخشنود است و این اقدامات را بارها مورد انتقاد قرار داده است.
در عین حال اقدامات اخیر آمریکا و ترکیه در شمال سوریه که بدون مشورت با دیگر اعضای ناتو صورت گرفت، نشان می دهد که این سازمان به تدریج در حال از دست دادن کارکرد اصلی خود یعنی هماهنگی بین اعضای آن در زمینه دفاعی و نظامی و اصل دفاع جمعی است.
در واقع سازمان پیمان آتلانتیک شمالی مدت‌ها است که با شکاف درونی و بحران جدی در زمینه فلسفه وجودی روبرو است اما برخی اعضای این سازمان حاضر به پذیرش اختلافات نیستند.
نویسنده: میرطاهر
بیشتر بخوانید:
انتقاد وزیر دفاع ترکیه از ناتو/ تحلیل
پایان نشست ناتو؛ تصمیمات جمعی در سایه تشدید اختلافات/ تحلیل
باج خواهی ترامپ از ناتو/ تحلیل
