مولود سعیدی که صورت و سیرتش آینه تمام نمای سیمای محمدی بود و فضائل و سجایای علی و فاطمه نیز در وجودش درخشش داشت.
او نخستین ثمره پیوند فرخنده بزرگ مرد جهان اسلام امیرمومنان علی (ع) با دخت گرامی پیامبر (ص) بود که در نیمه ماه رمضان سال سوم هجری در مدینه پا به عرصه هستی نهاد.
فاطمه زهرا (س) از علی (ع) خواست که او را نامگذاری کند، اما علی (ع) فرمود: "که من از رسول خدا (ص) پیشی نمی جویم."
امام حسن (ع)، فرزند و میوه دل پیامبر اکرم (ص)
آنان منتظر ماندند تا رسول خدا (ص) به خانه آنان وارد شد و ایشان درگوش راست وی اذان و درگوش چپ او اقامه گفتند و او را «حسن» نامیدند. اسمی که در دوران جاهلیت شنیده نشده بود. از آن پس، حسن (ع)، چون جان شیرین پیامبر و مورد علاقه شدید او بود.
رسول خدا (ص) حسن را فرزند و میوه دل خود می خواند، او را می بوسید و می بوئید و در مساجد و مجالس با خود همراه می ساخت. آن حضرت می فرمود: "حسن، گل خوشبویی است که من از دنیا برگرفته ام"
حسن بن علی (ع) از همان آغاز کودکی نه تنها از نوازش ها، هدایت ها و اصول تربیتی و پرورشی پدر و مادر نمونه و بی نظیری همچون علی (ع) و فاطمه (س) بهره فراوان برد، بلکه تحت تربیت و مراقبت ویژه پیامبر (ص) رشد و پرورش یافت و عضوی از اعضای خاندان رسالت که کانون وحی و سرچشمه جوشان فضیلت بود، به شمار می رفت.
در دوران کودکی او، گاه جرقه هایی درخشیدن می گرفت که از آینده ای پر فروغ نوید می داد، که برای آنانی که به اسرار عظمت این خاندان آگاه نبودند تعجب برانگیز بود.
از آن جمله در زمانی که هنوز دوران کودکی را سپری می کرد در مجلس پیامبر (ص) حاضر می شد و آیات قرآن را از زبان آن حضرت می شنید و در آینه شفاف خاطرش نقش می بست و چون نزد مادر مهربان خود باز می گشت، آنها را بازگو می کرد.
هنگامی که علی (ع) وارد خانه می شد، فاطمه (س) همان آیات را بی کم وکاست نقل می کرد. روزی امیر مومنان (ع) از زهرا (س) پرسید که چگونه از آن آیات آگاه شده است؟ گفت: "فرزند خردسال مان؛ حسن، آیاتی را که در محضر پیامبر (ص) شنیده، همه را برایم نقل می کند."
یکی از ویژگی های برجسته زندگی امام حسن (ع)؛ همگامی آن حضرت با پدرشان، امام علی (ع) بود. او پس از رحلت پیامبر و شهادت مادرش فاطمه زهرا (س) که به فاصله کمی ازهم اتفاق افتاد، در کنار پدرش امام علی (ع) شاهد دردها ومصائب او بود.
آن حضرت همچنین یاوری صبور، توانمند و مشاوری کاردان برای امام علی (ع) به شمار می رفت که نقشی فعال و مثبت بویژه در دوران حکومت پدرش داشت.
پس از شهادت حضرت علی (ع)، مردم کوفه با امام حسن (ع) بیعت کردند و بدین ترتیب آن حضرت مسئولیت رهبری مسلمانان را در جوی مضطرب و ناآرام برعهده گرفت.
یکی از اقدامات امویان، پراکنده کردن رهبران و افراد با نفوذ از کنارامام حسن (ع) بود. آنان با دادن رشوه و وعده های فریبنده و تطمیع، نظر برخی از بزرگان کوفه و عراق را به خود جلب کردند و سپس معاویه با اعلان جنگ، سپاهیان خویش را به سوی عراق به حرکت درآورد.
از این سو امام حسن (ع) نیز با شنیدن خبر لشکرکشی معاویه مردم را به دفاع از حق دعوت نمود، اما مردم تحت تاثیر شایعات و تبلیغات نادرست امویان به جای اینکه به دفاع از حق بپردازند، دچار ترس و سستی شدند.
از اینرو امام حسن (ع) به دنبال فتنه هایی که در بخش‌هایی از امت اسلامی شکل گرفت، برای حفظ مصالح اسلام، پیمان صلح با معاویه را پذیرفت.
به این ترتیب، امام حسن (ع) برای مصلحت های بزرگ و برای جلوگیری از جنگ و خونریزی، از عرصه خلافت کناره گیری کرد. هدف امام این بود با تدبیر و دوراندیشی و با استفاده از شرایط پدید آمده، امت اسلام را از خطرها برهاند و برای آینده برنامه ریزی کند.
لازم به ذکر است در آن دوران، فتنه ها آنچنان سر بر آورده بود که مرز حق و باطل برای بسیاری از مردم و حتی گروهی از اندیشمندان ناشناخته بود. لذا امام حسن ساز و کاری مناسب را برگزید تا خطوط حق و باطل را ترسیم کند و مردم را از وادی سرگردانی و تردید برهاند.
آن حضرت دربرابر سیل تحریف ها و تهاجم گسترده ای که به نام دین علیه فرهنگ اصیل اسلام به جریان افتاده بود، ایستاد و به ترویج اندیشه های اصیل اسلام پرداخت.
تلاش امام حسن (ع) برای ترویج فرهنگ اصیل اسلامی و اعتلای افکار و اندیشه
بطور کلی امام حسن بعد از پذیرش صلح، تا پایان عمر، شیوه روشنگری را درپیش گرفت و در راه بیدار کردن کسانیکه حقایق اسلام را به خوبی درک نکرده و یا از اصول آن منحرف شده بودند، اقدامات موثری را انجام داد.
امام حسن در مدینه، در جهت شناساندن و ترویج فرهنگ اصیل اسلامی و اعتلای افکار و اندیشه ها، تلاش گسترده ای را آغاز کرد. محدثان و دانشمندان گرد وجودش حلقه زدند. گروهی از این افراد از صحابه پیامبر (ص) و یاران علی (ع) بودند.
در میان آنها چهره هایی چون «جابربن عبدالله انصاری»، «حُجر بن عدی»، «کُمیل بن زیاد» و «مُسلم بن عقیل» به چشم می خوردند. آنها افرادی رشد یافته بودند و به عنوان سدی مستحکم در مقابل گردنکشی بنی امیه می ایستادند.
«ابن صباغ مالکی» در تشریح فعالیت های علمی امام حسن (ع) در مدینه می نویسد: "مردم گرداگردش حلقه می زدند و او برایشان معارف و احکام الهی را بازگو می کرد... آنها می خواستند سخنانش را بشنوند، چراکه دلهای شنوندگان را شفا می بخشید و تشنگان معارف را سیراب می کرد."
امام حسن (ع) از فضایل بسیار برجسته اخلاقی برخوردار بود. آن امام در علم، فضیلت، پارسایی و عبادت سرآمد مردم روزگار خویش بود. همه مردم آن حضرت را به سخاوتمندی و تلاش برای دستگیری از درماندگان می شناختند. وجود پربرکت آن حضرت، آرامش بخش دلهای دردمند، پناهگاه تهیدستان و نقطه امید بینوایان بود.
سیوطی می نویسد: "حسن (ع) سه بار تمام اموال و دارائیهایش را در راه خدا انفاق کرد. هرگز نشد که فقیری به آن بزرگوار مراجعه کند و دست خالی برگردد. امام حسن (ع) خلق و خویی شبیه پیامبر (ص) داشت."
نقل شده است: "پیرمردى از اهالی شام، تحت تاثیر تبلیغات سوء امویان به امام حسن ناسزا گفت. امام پس از پایان سخنان او با تبسمى بر لب فرمود: ای مرد! فکر مى کنم غریب هستى و شاید در اشتباه افتاده اى. اگر به چیزى نیاز دارى، برآورده کنیم، اگر راهنمایى مى خواهى، راهنمائیت کنیم و اگر گرسنهاى سیرت کنیم، اگر برهنه اى لباست دهیم، و اگر نیازمندى، بى نیازت کنیم، اگر جا و مکان ندارى، به تو جا و مکان دهیم، و..."
با مشاهده این منش عالی و بزرگوارانه، همه پیشداوری های آن مرد شامی درهم شکست و از رفتار خود شرمنده شد و گفت: "گواهى مى دهم که تو جانشین خدا در زمین هستى، خدا بهتر مى داند که رسالت خویش را کجا قرار دهد." سپس گفت: "پیش از این، دشمن ترین افراد در نزدم تو و پدرت بودید، ولى اکنون محبوبترین افراد در نزد من هستید."
حسن بن علی (ع)، این هدیه الهی از بالاترین خیرات و برکات ماه رمضان بشمار می رود. پس بی دلیل نیست که امروز افطار روزه داران حال و هوای دیگری دارد.
جشن بزرگ رمضان، با قدوم مبارک امام حسن (ع) شکوهمندتر شده است. نیکوکاران و انفاق کنندگان، سفره اطعام و اکرام برای روزه داران گسترده اند.
آنان از حسن بن علی (ع) آموخته اند: "بخشش پیش از درخواست، برترین بزرگواریهاست."
مردم ایران در ایام تولد امام حسن مجتبی (ع)، روحیه احسان و سخاوت را گسترش می دهند و هفته اطعام و اکرام را برگزار می نمایند.
در این هفته مردم نیکوکار، خانواده های نیازمند را از انفاق و بخشش خود برخوردار می کنند. برخی از افراد نیکوکار نیز، حمایت مالی و معنوی یک یا چند کودک یتیم را برعهده می گیرند و عطر دل انگیز روزه ماه رمضان را با نیکوکاری و احسان دو چندان می کنند.
زینب مقدسی
117
