دکترین جهان روسیه ، مفهومی است که توسط نظریه پردازان محافظه‌کار روس ابداع شده و به ادعای غربی ها برای توجیه اقدامات تهاجمی روسیه از آن استفاده می شود.
این دکترین 31 صفحه ای که «سیاست بشردوستانه» نام گرفته بر این امر تاکید می کند که روسیه باید از سنت ها و آرمان های جهان روسیه حمایت و حفاظت کند و آن را پیش ببرد.در این راستا در این سند آمده : فدراسیون روسیه از هموطنان خود در خارج از کشور برای به رسمیت شناختن حقوق شان، تضمین حفاظت از منافع و برای حفظ هویت فرهنگی روسی خود حمایت می کند. مسکو همچنین باید روابط خود را با مناطق جدا شده گرجستان آبخازیا و اوستیای جنوبی و همچنین با جمهوری های خودخوانده جدایی طلب لوهانسک و دونتسک در شرق اوکراین توسعه دهد.
امضای این سند تلاشی در راستای ارائه چارچوبی نظری برای مداخلات خارجی روسیه
به نظر می رسد تدوین و امضای این سند از جانب رئیس جمهور روسیه تلاشی در راستای ارائه چارچوبی نظری برای مداخلات خارجی روسیه به ویژه تهاجم به اوکراین در اواخر فوریه 2022 است . رئیس جمهور روسیه در24 فوریه2022 در نطقی تلویزیونی اعلام کرد که در واکنش به درخواست جمهوری‌های خود خوانده دونتسک و لوهانسک در شرق اوکراین، فرمان آغاز «عملیات ویژه نظامی» در اوکراین را صادر کرده تا از مردمی که هشت سال مورد سوءاستفاده و نسل‌کشی رژیم کی‌یِف بوده‌اند، حفاظت کند و اوکراین از وجود «نئونازی‌ها» پاکسازی شود . سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه در تشریح دلایل مداخله نظامی روسیه در اوکراین با اشاره اینکه تهدیدی واقعی برای جمعیت دونباس و در آینده نیز برای روسیه وجود داشت می گوید: «کی‌یف که نمی‌خواست توافقات مینسک را اجرا کند، تهدیدی واقعی برای ساکنان دونباس و در آینده برای فدراسیون روسیه نیز بود. این بینش انجام عملیات نظامی ویژه در اوکراین را ضروری کرد.»
همچنین در این سند راهبردی تصریح شده است که روابط بین روسیه و هموطنانش در خارج از کشور به مسکو این امکان را می دهد که وجهه خود را به عنوان یک کشور دموکراتیک تقویت کند که برای ایجاد جهانی چند قطبی در صحنه بین المللی تلاش می کند.
تاکید مقامات ارشد روسیه بر ایجاد جهانی چند قطبی مطابق با واقعیات جدید
یکی از مسائلی که در یک دهه اخیر به ویژه از سوی مقامات ارشد روسیه بارها مطرح شده است تاکید بر ایجاد جهانی چند قطبی مطابق با واقعیات جدید در عرصه جهانی و ظهور قدرت های جدید بین المللی مانند چین و هند است که البته این امر در راستای مقابله با تداوم رویکرد یک جانبه گرایی از جانب آمریکا صورت رگفته است.یک جانبه گرایی به ویژه در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا به رویکرد غالب و علنی واشنگتن تبدیل شده و حتی در برهه کنونی نیز جو بایدن رئیس جمهو ر فعلی این کشور نیز کماکان این رویکرد را در عرصه سیاست خارجی دنبال می کند. مثال بارز این امر تحمیل خواسته های واشنگتن بر متحدان غربی به ویژه اروپایی خود برای حمایت همه جانبه از اوکراین پس از حمله روسیه به این کشور در قالب عملیات نظامی ویژه و نیز اعمال تحریم های بی سابقه علیه روسیه است که البته به دلیل واکنش های مسکو موجب ایجاد وضعیت وخیم اقتصادی و اجتماعی در کشورهای اروپایی شده است.
تلاش مسکو برای توجیه جنگ اوکراین در چارچوب اصول سیاست خارجی جدید
به نظر می رسد سند جدید سیاست خارجی روسیه با توجه به تحولات جدید در عرصه منطقه ای و بین المللی به ویژه جنگ اوکراین و تلاش مسکو برای توجیه آن در چارچوب اصول سیاست خارجی جدید این کشور تدوین و به امضای پوتین رسیده است. با توجه به مسائل متعددی که روسیه در عرصه منطقه ای و بین المللی با آنها مواجه است ، تلاش جدی را برای ارائه و اجرای سیاست هایی در پیش گرفته که ضمن حفظ هویت ملی و منافع ملی آن موجب تقویت موقعیت بین المللی روسیه به عنوان بازیگری مهم و تاثیر گذار در عرصه جهانی شود.ضمن اینکه یکی از محورهای اصلی سیاست خارجی روسیه ، تغییرات متناسب با تحولات در عرصه منطقه ای و جهانی در دیگر جنبه های رویکرد خارجی روسیه است. بر اساس این سند، روسیه باید همکاری خود را با کشورهای اسلاو، چین و هند افزایش دهد و روابط خود را با خاورمیانه، آمریکای لاتین و آفریقا تقویت کند. در واقع با توجه به ادامه رویکرد تحریمی از سوی غرب به ویژه آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه ، مسکو سیاست نگاه به شرق را در پیش گرفته و روابط گسترده و چند جانبه با کشور های شرق و جنوب آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین برقرار کرده و یا در حال برقرار کردن است.
نویسنده: سيدرضا مير طاهر
113
