در سال گذشته میلادی در ازبکستان انتخابات پارلمانی با شرکت پنج حزب این کشور برگزار شد. در این انتخابات حزب لیبرال - دموکرات به عنوان حزب اصلی حامی حکومت، حزب ملی بازسازی دموکراتیک، حزب مردمی دموکراتیک، حزب سوسیال دموکرات و جنبش محیط زیست ازبکستان برای کسب 150 کرسی پارلمان ازبکستان رقابت کردند.
این نخستین انتخابات پارلمانی در دوران ریاست جمهوری «شوکت میرضیایف» بود. ازبکستان با اکثریت مسلمان و نظام سیاسی سکولار حدود 33 میلیون نفر جمعیت دارد که 20 میلیون نفر از آنها واجد شرایط رای دادن هستند.
نکته جالب توجه در انتخابات پارلمانی اخیر ازبکستان، ظهور یک حزب جدید در پارلمان این کشور است. این حزب که "اکولوژیک" نام دارد در پارلمان پیشین 15 کرسی داشته و اهداف آن حمایت از محیط زیست است.
این حزب در دسامبر سال 2017 آغاز فعالیت خود در پارلمان را اعلام کرد. به نظر میرسد که آغاز فعالیت این حزب به طرح «شوکت میرضیایف» مبنی بر ضرورت حضور فعال جنبش اکولوژیک در پارلمان این کشور مرتبط باشد. شوکت میرضیایف در 22 دسامبر 2017، حضور فعال جنبش اکولوژیک ازبکستان در پارلمان این کشور را خواستار شده بود.
گفتنی است، تاکنون تنها چهار حزب خلق دموکرات، سوسیال دموکرات عدالت، احیاء ملی و لیبرال دموکراتیک در این کشور فعالیت داشتند.
در خصوص انتخابات ازبکستان بایستی به این نکته اشاره کرد که به نظر میرسد انتخابات ازبکستان فاقد احزابی است که بتوانند نماینده صدای منتقد در این کشور باشند. همچنان که شکل گیری حزب اکولوژیک نیز بیشتر امری فرمایشی است.
با این حال باید دید آیا جامعه ازبکستان به زودی میتواند از نتایج اصلاحات اعمال شده توسط میرضیاف بهره مند شود و یا مسیر قبلی همچنان توسط رئیس جمهوری این کشور ادامه دارد.
از سوی دیگر در سالی که گذشت «گلناره کریم اوا» دختر رئیس جمهوری سابق ازبکستان همچنان درگیر مشکلات قضایی بود.
وی که در سال 2017 به دلیل جرائمی همچون اختلاس، اخاذی و فرار مالیاتی در حبس خانگی قرار گرفته بود، اندکی بعد زندانی شد.
بنا بر اعلام دادستانی ازبکستان، حکم زندانی شدن گلناره کریم‌اوا بعد از آن صادر شد که او تعهدات بازداشت خانگی خود را نقض کرد.
ایمان دختر گلناره کریم آوا در این باره گفت: "نیروهای دادستانی با هجوم به منزل آنها مادرش را بازداشت و به زندان منتقل کرده اند." مقامات ازبکستان همچنین به دنبال بلوکه کردن دارایی‌های کریم‌اوا در کشورهای مختلف از جمله سوئیس، انگلیس و فرانسه هستند.
گلناره کریم‌اوا دختر «اسلام کریم‌اف» رئیس جمهور سابق ازبکستان است که برای 27 سال تا قبل از مرگش در سال 2016 این کشور را اداره می‌کرد.
گفتنی است که ازبکستان پس از برسرکار آمدن شوکت میرضیایف تلاشهای عمده ای را برای مبارزه با فساد آغاز کرده است. از جمله این اقدامات میتوان به افزایش استقلال قوه قضاییه، بهبود شرایط کار قضات و افزایش شفافیت در امور مختلف حکمرانی دانست.
با این حال مبارزه با فساد در این کشور کار ساده ای نیست، چرا که بسیاری از ساختارهای آن برای مدت طولانی در دوره شوروی به وضعیت فساد اداری آلوده شده و نسبت به اصلاح آن اقدام نشده است.
این ساختارها توانسته اند بخش های عمده ای از نظام سیاسی را درگیر فساد کنند و مبارزه با آنها نیازمند مقابله با بسیاری از ساختارهای قدیمی و افراد با نفوذ در ساختار سیاسی ازبکستان است.
اما در زمینه اقتصادی، ازبکستان توانست رکورد فروش طلا در جهان را از آن خود کند.
بر اساس گزارش شورای جهانی طلا World Gold Council، ازبکستان در 3 ماه اول سال 2019 با فروش 6.2 تن طلا بزرگترین فروشنده طلا در جهان نام گرفت.
بانک مرکزی ازبکستان نیز در این خصوص اعلام کرد، این کشور تا پایان سال 2019 میلادی 80 تن طلا تولید و به فروش خواهد رساند که این شاخص در مقایسه با سال قبل 10 تن بیشتر می‌باشد.
طبق گزارش شورای جهانی طلا، مغولستان با فروش 3.4 تن طلا و تاجیکستان با فروش یک تن طلا به ترتیب در رتبه دوم و سوم جهان قرار دارند.
در این میان روسیه طی 3 ماه نخست سال 2019 میلادی با خرید 55.3 تن طلا به عنوان نخستین خریدار طلا در جهان نام گرفت. مقام دوم و سوم در خرید طلا را ترکیه با 40 تن و چین با 33 تن کسب کرده‌اند.
در رویداد دیگر این منطقه وزیر انرژی قزاقستان از برگزاری مذاکرات این کشور با شرکت «ازبک‌نفت‌گاز» برای صادرات بنزین به ازبکستان خبر داد.
«کانات بازمبایف» Kanat Bozumbayev درسخنانی پس از برگزاری مذاکرات این کشوربا شرکت «ازبک نفت گاز»درآستانه برای صادرات بنزین به ازبکستان گفت: "کشورش علاقه مند به بازارهای ازبکستان، افغانستان و تاجیکستان است."
وزیرانرژی قزاقستان همچنین درماه دسامبر 2018 نیز درباره احتمال صادرات بنزین این کشور به قرقیزستان از فوریه سال 2019 خبر داده بود. قزاقستان اخیرا سه پالایشگاه خود را نوسازی کرده است.
به نظر میرسد که قزاقستان و ازبکستان در طول سال گذشته برای افزایش همکاری‌های اقتصادی خود عزمی جدی داشته اند. به صورتی که طرح های متعددی در زمینه همکاری اقتصادی بین دو کشور مبادله شد. از جمله این طرح ها میتوان به ایجاد مرکز بین الملی تجاری در مرز دو کشور اشاره کرد.
«غیرت توره بایف» Kairat Tourebayev معاون وزیر تجارت و همگرایی قزاقستان در خصوص این طرح گفته است: "دوکشور توافق کرده اند مرکز تجاری بین المللی همکاری‌های اقتصادی "آسیای مرکزی" را درمنطقه مرزی میان ازبکستان و قزاقستان ایجاد کنند.
در سال گذشته وزارت دارایی ازبکستان با انتشار گزارشی اعلام کرد: بدهی این کشور به دولت چین در آغاز سال 2020 میلادی به 3 میلیارد و 600 هزار دلار خواهد رسید.
از ماه ژانویه سال 2015 میلادی تا ژانویه سال 2019 میلادی بدهی دولتی ازبکستان به چین به طور مستمر با رشد 200 تا 300 میلیون دلار در سال از یک میلیارد و 55 میلیون دلار به یک میلیارد و 964 میلیون دلار افزایش یافته است.
ازبکستان تلاش دارد تا از طریق جذب سرمایه گذاری و منابع مالی بین المللی تبدیل روند رشد اقتصادی خود را به جریان بیاندازد. با این حال بخش عمده ای از این منابع در قالب وام های بین المللی و خارجی در اختیار این کشور قرار می گیرند؛ امری که زمینه افزایش بدهی های خارجی را فراهم میکند.
گرچه وام های خارجی ساده ترین راه برای جذب منابع مالی هستند اما تحت این شرایط اقتصاد ازبکستان ممکن است در آینده در معرض خطر بی ثباتی ناشی از افزایش بدهی خارج و اختلاف میان ارزش پول داخلی و ارزهای خارجی قرار بگیرد؛ امری که به تورم و همچنین بی ثباتی اقتصادی دامن خواهد زد.
تحولات تاجیکستان
شاید بتوان مهمترین رخداد سال 2019 تاجیکستان را حمله تروریستی گروه داعش به منطقه مرزی این کشور با ازبکستان دانست. حمله ای که موجب کشته شدن بیش از 10 نفر از جمله شماری از اعضای گروه تروریستی داعش شد.
تاجیکستان پیش از این همواره نسبت به افزایش خطر گروههای تروریستی در سطح منطقه هشدار داده بود. همچنانکه در اواسط سال میلادی جاری «عبدالستار شاهیان» معاون بخش مرزبانی کمیته امنیت ملی تاجیکستان گفته بود: "احتمال نفوذ به مرز این کشور با افغانستان درآینده نزدیک توسط گروههای جنایتکار، تروریستی و قاچاقچیان موادمخدر درحال افزایش است."
از سوی دیگر اتباع خود تاجیکستان نیز نقش مهمی در گروههای تروریستی منطقه داشته اند. به صورتی که تاجیکستان در سال گذشته به دنبال این بوده است تا اتباع خود را از جمله زنان پیوسته به گروه های تروریستی در سوریه را به این کشور باز گرداند. پیش از این گزارش شده بود که در اردوگاه‌های پناهندگان سازمان ملل در سوریه حدود 575 زن و کودک تاجیک حضور دارند.
در این راستا، سفیر تاجیکستان در کویت و عراق با سفری به دمشق با معاون وزیر امور خارجه سوریه دیدار کرده بود. نتیجه این سفر شاید این بود که چندی قبل تاجیکستان تعداد زیادی از کودکان تاجیک را از عراق به کشورشان بازگرداند اما بیش از 40 زن تاجیک به اتهام عضویت در گروه تروریستی در «بغداد» به زندان محکوم شدند و همچنان در زندان‌های عراق بسر می برند.
کشورهای آسیای مرکزی از جمله تاجیکستان در سالهای گذشته همواره نگران تروریسم و افزایش افراطی گرایی در سطح منطقه بوده اند؛ چرا که با توجه به تجربیات تاریخی اتباع این کشورها از ظرفیت درگیر شدن در افراطی گرایی برخوردار هستند.
همچنین در این سال نشست نمایندگان ازبکستان و تاجیکستان با موضوع بررسی آخرین وضعیت مرزهای دو کشور در شهر «دوشنبه» (پایتخت تاجیکستان) برگزار شد.
ازبکستان و تاجیکستان دارای هزار و 333 کیلومتر مرز مشترک هستند که در حال حاضر برروی 60 کیلومتر از مناطق مرزی خود دارای اختلاف هستند. در همین راستا در این نشست مقامات ازبکستان و تاجیکستان در مورد ارائه اسناد حقوقی و فنی علامت گذاری مرزهای دو کشور برای تصویب به کمیسیون مشترک علامت گذاری به توافق رسیدند.
تحولات قرقیزستان
اما در قرقیزستان، سال 2019 سال خوبی برای «الماس بیک آتامبایف» رئیس جمهور پیشین این کشور نبود.
وی پس از درگیری میان نیروهای امنیتی و هوادارانش به اتهام فساد و سوء استفاده از قدرت دستگیر شد.
وی که از سال 2011 تا سال 2017 در قدرت بود و از حامیان «سورنبای جین بیک اف» رئیس جمهور کنونی قرقیزستان بوده است، چندی پیش با تلاش برای حذف از عرصه سیاسی رو به رو شد، به صورتی که پارلمان این کشور مصونیت سیاسی وی را لغو کرد.
وی پس از بازداشت به طراحی کودتا علیه رئیس جمهور کنونی کشور متهم شد. آتامبایف که به فساد مالی متهم است، این اتهامات را رد و تاکید کرد: "قربانی درگیری شخصی با سورنبای جین بیک اف شده است."
اما مشکلات آتامبایف در همینجا پایان نیافت، «کاشکار جونوش‌علی‌اف» وزیر کشور قرقیزستان در مصاحبه ای گفته بود: "نتایج بررسی‌های میدانی نشان میدهد که «اوسِن نیازبیک‌اوف» معاون رئیس نیروهای ویژه قرقیزستان با اسلحه متعلق به الماس بیک آتامبایف کشته شد. اما هنوز مشخص نیست که آتامبایف مسئول شلیک به وی بوده باشد.
چندی پیش نیز ساپار ایساکوف نخست وزیر پیشین قرقیزستان نیز با اتهام فساد رو به رو و به 15 سال زندان محکوم شد.
تحولات ترکمنستان
سناریوی بداقبالی مقامات آسیای مرکزی در ترکمنستان نیز همانند سایر کشورهای آسیای مرکزی از اخبار داغ سال 2019 بوده است.
در این راستا، «قربانقلی بردی محمداف» رئیس جمهوری ترکمنستان ضمن برکناری «اسکندر ملک‌اف» وزیر کشور، تمام نشان های دولتی و درجه‌های نظامی را از او گرفت و نیروهای نظامی نیز وی را بازداشت کردند.
رئیس جمهور ترکمنستان سرهنگ «محمدخان چاکی اف» را به عنوان وزیر کشور جدید منصوب کرد.
همچنین پس از بازداشت اسکندر مولیک اف پلیس ترکمنستان در اقدامی اموال و دارایی‌های وی که شامل خانه‌های مجلل، خودروها، جواهرات و پول نقد بود را کشف و مصادره کرد.
درخبری کوتاه، قرقیزستان و ترکمنستان حذف دلار از معاملات خود را مطرح کردند.
در این راستا، «الکساندر دادایف» رئیس اتحادیه صنعتگران و تولیدکنندگان ترکمنستان در چارچوب نشست کمیسیون بین دولتی ترکمنستان و قرقیزستان در شهر «بیشکک» ( پایتخت قرقیزستان)، پیشنهاد حذف دلار آمریکا از مبادلات دوجانبه تجاری را مطرح کرد.
الکساندر دادایف افزود: "مبادلات تجاری بین قرقیزستان و ترکمنستان باید با استفاده از واحد مالی وملی دو کشور صورت بگیرد و تمام شرایط برای اجرای این همکاری وجود دارد."
در سال 2019 کره جنوبی و ترکمنستان نیز در هشت زمینه اقدام به امضای توافقنامه کردند.
توافقنامه لغو رژیم روادید برای دیپلمات‌ها و کارکنان برخی نهادهای دولتی، توافقنامه جلوگیری از مالیات دوگانه و فرار از پرداخت مالیات و همکاری در حوزه فرهنگی - بشردوستانه از جمله اسنادی هستند که در پایان دیدار «قربان قلی بردی محمداف» و «مون جائه این» رئیسان جمهور قرقیزستان و کره جنوبی در عشق آباد امضا شد.
همکاری در حوزه فناوری‌های اطلاعاتی و همکاری در بخش تبادل کارکنان نهادهای پزشکی، دارویی و تجهیزات بهداشتی و همکاری اقتصادی بین دولت‌های ترکمنستان و کره جنوبی برای سالهای 2019 - 2020 نیز در فهرست اسناد امضا شده بین دو کشور قرار دارند.
این توافقات نقش مهمی در تسهیل فعالیتهای سیاسی و تجاری بین دو کشور خواهند داشت. همچنین میتوانند موجب انتقال تجربیات بین کره جنوبی و ترکمنستان در زمینه های مختلف اقتصاد و پزشکی شوند.
تحولات قزاقستان
در ابتدای سال 2019 کابینه قزاقستان استعفاء کرد. پیش از این استعفاء «نورسلطان نظربایف» اعلام کرده بود، به عنوان رئیس جمهوری و حافظ قانون اساسی قزاقستان، با در نظرگرفتن منافع مردم معتقد است که کابینه باید استعفا دهد.
رئیس جمهوری قزاقستان اعضای کابینه کشورش را به دلیل ناموفق بودن در بهبود وضعیت زندگی مردم قزاقستان مورد انتقاد قرار داده بود.
به نظر می رسد، این تغییرات عمدتا به دلیل ناتوانی در تغییر شرایط عمومی و به عنوان پاسخی برای نارضایتی مردم صورت گرفته باشد. اما شواهد نشان میدهد که چنین تغییراتی از توانایی کافی برای تغییر شرایط بهره مند نیستند و تنها میتوانند برای مدتی به عنوان پاسخی در برابر انتقادات به کار گرفته شوند.
همچنانکه 2 ماه بعد از استعفای کابینه، تظاهرکنندگان خواستار تحریم انتخابات آتی ریاست جمهوری در قزاقستان شدند و نظربایف نیز در ماه مارس پس از 28 سال در اختیار داشتن قدرت وادار به کناره گیری از قدرت شد؛ امری که قزاقستان را در برابر برگزاری انتخابات زود هنگام قرار داد. در پی این انتخابات «قاسم جومارت توکایف» به عنوان رئیس جمهور جدید این کشور برگزیده شد.
نویسنده: منوچهر شفیعی
116
