وزارت امور خارجه تاجیکستان امروز (چهارشنبه) با صدور بیانیه ای، در واکنش به اظهارات دبیر شورای عالی امنیت ملی قرقیزستان، اعلام کرد: "این اظهارات جعلی و مبتنی بر دستکاری و تحریف حقایق بوده و با هدف گمراه کردن افکار عمومی دو کشور مطرح شده است."
وزارت امور خارجه تاجیکستان همچنین هشدار داد: "چنین حرف های نادرستی که می‌تواند اوضاع را در این دوران سخت برای مردم دو کشور ملتهب کند و مسوولیت آن به عهده وجدان کسانی است که این اظهارات را مطرح می کنند."
در این زمینه، «ایمان قولوف» دبیر شورای عالی امنیت ملی قرقیزستان در نشست فوق العاده درباره تنش‌های مرزی با تاجیکستان، ضمن مطرح کردن این احتمال که نیروهای تکفیری - تروریستی در میان نیروهای مرزی تاجیک حضور داشته اند، گفته بود: "برخی از نظامیان قرقیز به طرز وحشیانه‌ای کشته شده اند و این پدیده احتمالا نشانه از حضور نیروهای سازمان‌های افراطی و تروریستی در این درگیری هاست."
بنابر آمارهای رسمی منتشر شده در قرقیزستان و تاجیکستان، در جریان درگیری های اخیر مرزی، 40 تن از نیروهای مرزی قرقیزستان کشته و بیش از 70 تن مجروح شده اند.
در مقابل، طرف تاجیک نیز 60 تن از نیروهای مرزبانی خود را از دست داده و 140 تن دیگر مجروح شده اند. در حقیقت، در جریان یک درگیری کوتاه مدت مرزی، بیش از 300 تن از نیروهای مربانی دوکشور همسایه کشته و مجروح شده اند.
این حقیقت را نباید نادیده گرفت که پنج جمهوری استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی در آسیای مرکزی - که همگی در همسایگی یکدیگر قرار دارند - در طول سه دهه گذشته همواره با مشکلاتی در مرزهای مشترک با کشورهای دیگر مواجه هستند و عمدتا" این درگیری ها زمینه های کشتار و بروز تلفات انسانی را در پی داشته است.
به عبارت دیگر، فقدان محدوده مرزی و نامشخص بودن حدود مرزهای کشورهای آسیای مرکزی، مرزبانان این کشورها بارها با یکدیگر درگیر شده اند. جدا از نحوه درگیری های مرزی و نوع تسلیحات به کار رفته میان طرف های جنگ و نوع کشتار، باید گفت، ریشه های اصلی درگیری های مرزی از تاریخ گذشته این کشورها ناشی می شود.
در واقع، ریشه اختلافات بر سر مرزهای جمهوری‌های آسیای مرکزی از مرزبندی میان این کشورها توسط سیاستمداران اتحاد جماهیر شوروی ناشی می شود. به همین دلیل، مشکلات مرزی کشورهای این منطقه پس از سه دهه استقلال، همچنان زمینه های بروز تنش های شدیدی مرزی را فراهم می کند.
بروز این تنش ها موجب می شود کشورهای سلطه گر بیگانه به آسانی حضور و نفوذ خود را در آسیای مرکزی گسترش دهند.
در این شرایط، بسیاری از صاحبنظران و کارشناسان مسائل آسیای مرکزی معتقدند: "دلیل اصلی و واقعی تداوم مشکلات مرزی کشورهای این منطقه و پا بر جا ماندن این معضلات خسارت بار، به دلیل فقدان اراده سیاسی سران جمهوری های آسیای مرکزی برای پایان دادن به اختلافات مرزی است."
به اعتقاد صاحبنظران مسائل استراتژیک، منطقه ژئوپلتیک و پهناور آسیای مرکزی در قلب اورآسیا در ظاهر امر از آرامشی نسبی برخوردار است، اما وجود اختلافات مرزی و قومی به جای مانده از اتحاد جماهیر شوروی، این منطقه را به مثابه آتشفشانی خفته تبدیل کرده است که هر لحظه امکان فوران دارد.
در واقع، با وجود آرامش نسبی، منطقه آسیای مرکزی، هر لحظه امکان بروز ناامنی و بی ثباتی را دارد. به عبارت دیگر، منطقه آسیای مرکزی با ادامه وضعیت جاری، مانند آتش زیر خاکستر عمل کرده و هر لحظه امکان بروز ناامنی و بی ثباتی را دارد.
در سال 1991 میلادی، اتحاد جماهیر شوروی فرو پاشید و امپراطوری روسیه به عنوان قدرت مرکزی و کنترل کننده 15 جمهوری واقع در آسیای مرکزی ، قفقاز جنوبی، اروپای شرقی و مرکزی به کناری رفت، اما اکنون این جمهوری ها استقلال یافته از شوروی، با کوهی از مشکلات به جای مانده از دوران گذشته از جمله اختلافات مرزی مواجه هستند و مدام با این مشکلات دست و پنجه نرم می کنند.
در این میان، منطقه آسیای مرکزی شامل تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان، ترکمنستان و قزاقستان به دلیل مشکلات مرزی، روابط شان همواره دستخوش تغییراتی می شود و این موضوع بهانه ای برای دخالت مغرضانه قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای در آسیای مرکزی فراهم می کند.
اختلافات و مرزبندی های داخلی و محلی این جمهوری ها در دوران تسلط اتحاد جماهیر شوروری بر آن ها در سده های 19 و 20 میلادی، اکنون بعد از گذشت سه دهه از استقلال شان، همچنان لاینحل مانده است.
با مروری بر وقایع گذشته، این حقیقت مشخص می شود که در تقسیم بندی قلمرو منطقه آسیای مرکزی در دهه 1920 میلادی توسط دولت وقت شوروی، تاجیک ها بیشتر از دیگر اقوام آسیای مرکزی زیان دیدند، زیرا استان های تاجیک نشین سمرقند، بخارا، سرخان دریا و بخشی از وادی فرغانه به ازبکستان واگذار شده است.
در یک جمع‌بندی کلی باید گفت، سیاستمداران حاکم بر تاجیکستان و قرقیزستان به دلیل وضعیت مرزهای دوکشور همسایه، تا زمانی که محدوده های مرزی مشخص شده نداشته باشند، همچنان باید منتظر درگیری های مرزبانان و مرزنشینان خود باشند.
نویسنده: محمد علی طالبی
117
