جزیره هرمز؛ گنبدی از نمک

جزیره هرمز، گنبدی نمکی است که در آن، سازندهای آذرین و غالبا آتشفشانی، تیپ غالب سنگ شناسی آن را تشکیل می دهد.

 

این مجموعه شامل سنگ نمک و گچ همراه توده ها و قطعات سنگ های رسوبی و آذرین است و مجموعه ای از سنگ ها را تشکیل می دهد که شباهتی با هیچ یک از ردیف های سازند دوران دوم و سوم که اطراف گنبدهای نمکی را فرا گرفته است، ندارند.

هرمز به مساحت 42 کیلومتر و در 8 کیلومتری بندرعباس قرار دارد. وجود کانی ها و سنگهای زیبا، لقب موزه زمین شناسی و بهشت زمین شناسان را برای این جزیره به ارمغان آورده است.

وجود آبسنگ های مرجانی، سواحل صخره ای، غارهای دریایی درکنار پوشش گیاهی بومی و حیاط وحش ساکن در این جزیره و برخی یادمانهای تاریخی و فرهنگی پیوند خورده با زندگی بومی از ویژگی های این جزیره است.

املای صحیح آن هرموز یا هرمزد برگرفته از کلمات خورموز یا خورموغ به معنی لنگرگاه و بندر ایالت موغستان (میناب) بوده است که به واسطه کثرت استفاده از غلط مشهور امروزه هرمز خوانده می‌شود.

 

جاذبه های اکوتوریستی

آبسنگ های مرجانی آبسنگ های مرجانی از زیر سیستم های دریایی هستند که در آبهای کم عمق گرمسیری و نیمه گرمسیری یافت می شوند، این اکوسیستم ها به طور عمده شامل بستر سخت و مشخصاٌ با صخره های آهکی می باشند که در آنها مرجان ها به همراه خرده سنگها و ماسه های پراکنده غالب هستند.

آبسنگ های مرجانی پس از جنگل های گرمسیری دومین بیوم غنی دنیا را تشکیل می دهند. آبسنگ های مرجانی هرمز با 125 هکتار در جنوب شرقی جزیره در موقعیت جغرافیایی 17 03 27 عرض شمالی و 03 30 56 طول شرقی قرار دارند، این زیستگاه، مکان مناسبی برای تغذیه و فعالیت لاک پشتان دریایی است و تنوع آبزیان در آن بالاست. این مرجانها در زمان جزر از آب خارج می شوند و یکی از جاذبه های جزیره هرمز برای طبیعت گردان محسوب می شوند.

 

جنگلهای مانگرو اجتماعات حرای جزیره هرمز، اجتماعی دست کاشت است که با وسعت 16هکتار در موقعیت 22 05 27 عرض شمالی و 48 28 56 طول شرقی بر یک پهنه گلی قرار دارد و این محدوده زیستگاه حدود 1000 قطعه از 20 گونه پرنده آبزی و کنارآبزی از قبیل اگرت ها، پرستوهای دریایی و کاکایی ها می باشد.

این اجتماعات گیاهی تنها رویش های چوبی ناحیه جزر و مدی سواحل گرمسیری ونیمه گرمسیری می باشند که توانایی مقابله با شوری آبهای دریایی به واسطه مکانیزم های مختلف از ویژگیهای انحصاری این گیاهان به شمار می رود.

این مانگرو ها از شرایط زیستگاهی مطلوب برای شمار بسیاری از آبزیان دریایی و پرندگان آبزی بر خوردار می باشد. آبراهه های اجتماعات مانگرو به واسطه غنی بودن از پوده های گیاهی آلی و دریافت مواد مغذی، ارزش پرورشگاهی بالایی برای گونه های آبزی دارا می باشند و از این جهت نقش غیر قابل جانشینی در زنجیره غذایی دریا عهده دار هستند.

 

لاک پشتان دریایی را می توان از مظلوم ترین آبزیان دریایی قلمداد نمود که به سبب بی مهری انسان تنوع و جمعیت گونه و زیستگاه های بسیار محدودی یافته اند. از میان 5 گونه لاک پشت دریایی شناسایی شده در آب های خلیج فارس، دو گونه شامل لاک پشت دریایی سبز(mydas chlonia) و لاک پشت منقار عقابی(Eretmuchelys imdricata) بر روی سواحل شنی و ماسه های نرم با شیب ملایم در جزیره هرمز تخم گذاری نموده و درمناطق مرجانی و مناطق واجد علفهای دریایی و جنگلهای مانگرو به تغذیه می پردازند(دانه کار ،1377).

زیستگاه های شنی مکان مناسبی برای تخم گذاری لاک پشتان دریایی محسوب می شوند که در کرانه ساحلی شرق هرمز با طول 2500 متر قرار دارد و بررسی های اخیر تراکم آنها را در این محدوده 60 قطعه لاک پشت (لقمانی،1385) نشان داده است.

این لاک پشتان از اواخر زمستان تا اوایل بهار هر سال به این سواحل برای تخم گذاری می آیند و حدود 50 روز بعد بیرون آمدن بچه لاک پشت ها از تخم و حرکت آنها به سمت دریا از جمله جاذبه های است که بسیار از گردشگران علاقه مند به مشاهده آن هستند.

لاک پشت منقار عقابی

پرندگان آبزی مناسب ترین مکان های زیستی پرندگان آبزی و کنار آبزی در جزیره هرمز، جنگلهای مانگرو و پهنه های گلی شمال شرق جزیره، زیستگاه جلبک های دریایی در سمت شرق و جنوب شرق جزیره و همچنین بسترهای صخره ای بیرون زده از آب و سواحل صخره ای غرب و شمال غرب جزیره می باشد که به علت وفور مواد غذایی، امنیت و آرامش پناهگاه مورد توجه قرار می گیرد.

جوامع جلبکی زیستگاه اصلی جلبک های دریایی نواحی صخره ای و سنگی است که دلیل آن لزوم وجود تکیه گاه ثابت برای رشد است. عمده ترین زیستگاه های جلبک ها در محدوده بین جزر و مدی قرار دارد.

بسیاری از موجودات دریایی و آبزیان نظیر نرم تنان، سخت پوستان، ماهی ها، لاک پشت های دریایی و پستانداران دریایی از جلبکها به طور مستقیم تغذیه می کنند. فرش های جلبکی در کرانه های سنگی بویژه در هنگام جزر یکی از چشم اندازهای طبیعی و جاذب در جزیره هرمز محسوب می شوند که می توان این جلوه های طبیعی را در جنوب جزیره مشاهده نمود.

جزیره هرمز

 

پهنه های گلی جزر و مدی بخش های کم شیب سواحل جنوبی که در طول شبانه روز تحت تاثیر نظام هیدرولوژیک جزر و مد آب که حداکثر آن به بیش از 4 متری نیز بالغ می گردد، واقع می شوند، در صورتی که از عناصر ریزدانه تشکیل یافته باشند با رخ نمودن اراضی گلی دیده می شوند، این گستره ها به واسطه شیب کم ساحل و مصون ماندن از تلاطم دریا و امواج اغلب نواحی رسوبی غنی از موادآلی محسوب می شوند، لذا معمولا از پوشش گیاهی مطلوب و جمعیت بالای کف زیان برخوردارند که نه تنها حمایت کننده زنجیره غذایی دریا می باشند، بلکه شرایط مطلوب زیستگاهی برای جلب پرندگان آبزی را فراهم می آورند پهنه های گلی جزیره هرمز به وسعت 200 هکتار درشرق و شمال شرق جزیره قرار دارند.

جزیره هرمز

سواحل شنی و ماسه ایاین دسته از سواحل اغلب به صورت باریکه هایی با عرض حدود 20 تا 30 متر در سمت شرق جزیره تا جنوب دیده می شوند که مورد توجه لاک پشت های دریایی برای تخم گذاری می باشد لذا در ردیف مناطق حساس ساحلی جزیره قرار دارد.

در سواحل شنی و ماسه ای معمولا در تمام فصول سال می توان حضور انواع پرندگان دریایی را مشاهده نمود. چنین سواحلی از قابلیت تفریحی بالا برخوردارند. مناسب ترین دریا کنار برای شنا و تفریحات آبی محسوب شده و از این نظر قابل برنامه ریزی هستند.

جزیره هرمز

 

قلعه پرتغالی‌ها

در سال ۹۰۹ دریانورد پرتغالی آلفونسو د آلبوکرک که به مستعمرات پرتغال در آسیا سفر کرده بود، بر حسب اتفاق گذرش به خلیج فارس افتاد و با آن نواحی آشنایی پیدا نمود و بلافاصله با حضور در دربار مانوئل پادشاه پرتغال طرح خود برای اشغال جزایر خلیج فارس را ارائه نمود و به تصویب رساند.

او در سال ۹۱۲ به خلیج فارس بازگشت و پس از کشتار و وحشیگری فراوان موفق به فتح هرموز در سال ۹۱۳ گردید و قلعه‌ای در جزیره هرمز ساخت. مردم هرمز در طول سالهای اشغال مکررا سر به شورش برداشتند که مهم‌ترین این شورشها مربوط به سالهای ۹۱۹ شمسی، ۹۲۵ شمسی، ۹۲۸ شمسی و ۹۵۷ شمسی بوده اند. جزیره در سال ۱۰۳۱ توسط یکی از امرای شاه عباس به نام امام قلی خان از اشغال خارج و آزاد شد. هم اکنون آثار و خرابه‌های ابنیه و قلعه پرتغالی‌ها و توپ های آن در شمال جزیره در نزدیکی آبادی‌های فعلی دیده می‌شود.

 

 

فعالیت های تفرجی با توجه به منابع تفرجی طبیعی جزیره هرمز فعالیت های تفرجی مختلفی در حوزه گردشگری متکی به طبیعت می توان در این جزیره تدارک دید. همچنین در کنار ظرفیت های بالقوه طبیعی جزیره هرمز ویژگی های تاریخی و فرهنگی متنوعی بر غنای فعالیت گردشگری در این جزیره تاثیر گذار است و می تواند تکمیل کننده طبیعت گردی محسوب شود.

از منابع گردشگری تاریخی و فرهنگی جزیره هرمز می توان به قلعه پرتغالی ها، برج ناقوس، قصر صورت، قصر بی بی گل، ویرانه های دارالعلم قدیم، خانه زعفرانی، برج تیر انداز، خرابه های شهر قدیم هرمز و زیارتخانه حضرت خضر اشاره کرد. همچنین دیدار از معدن خاک سرخ این جزیره را نیز می توان تجربه ای به یاد ماندنی توصیف کرد.