سومین نشست موسوم به 5+1 با حضور کشورهای آسیای مرکزی و آمریکا درباره مسائل امنیتی شب گذشته (26 جولای) در شهر «دوشنبه» پایتخت تاجیکستان برگزار شد.
در این نشست که نمایندگان تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان و آمریکا شرکت داشتند مسائل مربوط به همکاری‌های منطقه‌ای در راستای مبارزه با تروریسم در آسیای مرکزی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
اولین نشست وزیران خارجه آسیای مرکزی با وزیر خارجه آمریکا موسوم به 5+1 در نوامبر 2015 در شهر «سمرقند» ازبکستان برگزار شد و طی آن وزرای خارجه کشورهای حاضر در نشست، به بررسی مسایل مهم و مبتلابه منطقه از جمله مسائل امنیتی، مشکلات اقتصادی و زیست محیطی پرداختند.
در دومین نشست از مجموعه اجلاس های کشورهای آسیای مرکزی و آمریکا که در آگوست سال 2016 در «واشنگتن» برگزار شد؛ وزرای خارجه کشورهای عضو به تبیین و تعریف اهداف مورد نظر و نیز در راستای توافق های حاصل در نشست سمرقند پرداختند.
واقعیت آن است که به موازات تحولات منطقه ای و بین المللی الویت ها و اولیات سیاست خارجی آمریکا به رغم حفظ برخی اصول و اهداف ثابت در منطقه دستخوش تغییر و دگرگونی شده است.
در این میان البته حفظ نقش آمریکا در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی به عنوان بازیگر مهم منطقه، جلوگیری از نفوذ ایران و مهار رویکردهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی روسیه در آسیای مرکزی، شاید مهمترین اصول غیر قابل تغییر سیاست خارجی امریکا در منطقه اسیای مرکزی باشد.
اکنون اما به واسطه تنوع و تعدد گروه های افراطی و تکفیری و به رغم استفاده ابزاری پیشین آمریکا از این گروه ها، اکنون رویکرد واشنگتن در منطقه حول مهار و تحدید این گروه ها، دور می زند، موضوعی که مقامات کاخ سفید بی میل نیستند از آن به عنوان مهار اسلام‌گرایی در آسیای مرکزی نام ببرند.
تلاش برای ارائه الگوی حکومتی به کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز اگرچه طی همه سال های استقلال جمهوری های دو سوی خزر در دستور کار واشنگتن قرار داشت و ترکیه بی میل نبود به عنوان چنین الگویی در منطقه مطرح شود،اما رفتار سیاست خارجی و داخلی مقام های آنکارا مانع از آن شد که ترکیه بتواند الگوی حکومتی هدف آمریکا برای کشورهای منطقه قفقاز باشد.
پیگیری اهداف نظامی و امنیتی درصدر اولویت های آمریکا برای حضور در منطقه
به موازات این مجموعه البته به واسطه قرابت منطقه اسیای مرکزی با مناطقی نظیر جنوب آسیا، همسایگی با چین و همجواری با روسیه در کناردسترسی دو کشور دارای ذخایر انرژی منطقه به دریای خزر سبب شد پی گیری اهداف نظامی و امنیتی در صدر اولویت ها و اهداف آمریکا برای حضور همه جانبه در منطقه قرار بگیرد.
به عبارت دیگر آنچه در رفتار سیاست خارجی آمریکا در همه سال های پس از استقلال جمهوری های آسیای مرکزی مشهود است تلاش واشنگتن برای کسب منافع حداکثری و تامین منافع حیاتی به ویژه دسترسی به منابع انرژی، گسترش حضور نظامی و سیاسی در منطقه است، به ویژه که شواهد نشان می دهد؛ طی سال های اخیر سیاست واشنگتن از موضوع مهار روسیه عبور کرده و به مهار و کنترل چین در بستر تحولات منطقه و روابط بین الملل رسیده است.
از اینروست که وزیر خارجه وقت آمریکا در جریان سفر سال 2015 خود به منطقه، عجولانه کشورهای آسیای مرکزی را به تشکیل اتحادی اعلام نشده با حضور واشنگتن فرا می خواند که اکنون به نشست وزرای خارجه 5 کشور آسیای مرکزی وآمریکا ( 5+1 ) خوانده می شود.
در این خصوص حسن بهشتی پور کارشناس مسائل استراتژیک نیز معتقد است «تلاش ایالات متحده برای تثبیت جایگاه خود در آسیای مرکزی، معطوف به جلوگیری از تضعیف موقعیت واشنگتن در برابر جایگاه و نفوذ روسیه و حضور فزاینده چین در آسیای مرکزی است». وضعیتی که آمریکا را ناگزیر کرده است به جای استفاده از قدرت سخت و اهرم های فشار از قدرت نرم برای پیشبرد اهداف خود درمنطقه اسیای مرکزی استفاده کند.
به گفته «فردریک استار» رییس انستیتو آسیای مرکزی و قفقاز و نیز «هنری کسینجر» استراتژیست آمریکایی؛ منافع سیاسی مورد علاقه آمریکا را تأمین حاکمیت دولت‌ها یعنی ندادن اجازه سلطه‌گری به دیگر کشورها، دسترسی آزاد به اقتصاد جهانی و از این رهگذر دستیابی به منابع طبیعی کشوهای منطقه، ارتقای تجارت بین‌قاره‌ای و جلوگیری از منازعه بر سر منابع طبیعی تشکیل می دهد.
رویکردی که اکنون بخش عمده آن از رهگذر نشست های آمریکا با جمهوری های آسیای مرکزی حتی در پوشش همکاری های امنیتی دنبال می شود.118/110
بیشتر بخوانید:
پیامدهای ماجراجویی های نظامی امریکا در شرق آسیا /تحلیل
چین: امریکا از ایجاد بی‌ثباتی در شرق آسیا بپرهیزد
اشتون کارتر: امریکا برتری نظامی‌اش را در آسیا تقویت می‌کند
