قوم کرد، مردم با اصالت، خونگرمی دارد که در بخشی از طبیعت بکر و بی مثال ایران زمین در قسمت های غرب و همچنین شمال شرق ایران زندگی می کنند. بخش های کرد نشین ایران شامل استانهای کرمانشاه، کردستان، ایلام، مناطق کردنشین آذربایجان غربی و خراسان شمالی می شود.
زبان کردها به چند گویش زبانی کرمانج، سورانی، کلهر، اورامانی، گوران و لک (ادغامی از لر و کرد) تقسیم می شود.
نوروز بزرگترین جشن کردهاست. آنها نوروز را جشن کهن کُرد می دانند و هر سال با پوشیدن لباس های نو و برگزاری برنامه های مختلف هنری و فرهنگی و حضور در طبیعت و برافروختن آتش و پایکوبی به استقبال نوروز باستانی می روند.
خانه تکانی
خانه تکانی یکی از پایه های ثابت آداب و آیین نوروز در میان همه مردم ایران و به خصوص کردها است. در روستاها از چند روز قبل و در شهرها یک ماه قبل از عید، شروع به خانه تکانی و خرید می کنند. در روستاها مهم ترین کار، سفید کردن دیوارهای خانه است که در طول زمستان دوده تنور زمستانی آن را سیاه کرده است.
سپس قالی‌ها را بیرون برده و می‌تکانند و اگر هوا آفتابی و مساعد باشد آنها را می‌شویند. برخی نیز بر این اعتقادند که با این کار علاوه بر تمیزی فرش، درد و بلای سال گذشته می گذرد و اهالی خانه بدور از وقایع ناخوشایند وارد سال جدید خواهند شد.
مراسم میرنوروزی یا امیر بهاری
مراسم نوروز در کردستان تا حد زیادی رنگ و بوی سنتی خود را حفظ کرده است.
مراسم میرنوروزی یا امیر بهاری یکی از آیین‌های نمایشی است که با تشریفات زیادی در نخستین چهارشنبه سال برگزار می‌شود. در این روز مردم از میان خود فردی عامی را به عنوان حاکم موقت انتخاب می کنند به او عنوان «میرنوروزی» می‌دهند.
این نمایش طنز، فردی که به عنوان حاکم شهر یا روستا انتخاب می شود مدیریت امور در طول نوروز به او محول می شود. پس از پایان ایام نوروز پادشاهی او نیز به پایان می‌رسد. در دوره حکومت، حق هرگونه خندیدن ویا تبسم از میرنوروزی سلب می شود، او نباید به حکایت های شیرینی که خودش تعریف می کند بخندد و اهالی آن منطقه نیز در صورت مشاهده کمترین خنده میرنوروزی را از مقام خلع می کنند.
دستورهای میر نوروزی نیز که بسیاری از آنها در جهت فراهم ساختن شادی و نشاط و سرگرمی مردم است، به بهترین نحو اجرا می شود. بزرگان شهر نیز امکانات گوناگون و شمشیر و خنجر و و انواع وسایل مورد نیاز را در اختیار وی و یارانش می‌گذارند و مردم شهر هم دستورهای میر را که بسیاری از آنها در جهت فراهم ساختن شادی و نشاط و سرگرمی عموم و خنداندن مردم صادر می‌شود، را اجرا می کنند. این آیین امروزه به صورت نمادین برگزار می شود و گستردگی پیش را ندارد.
یادی از درگذشتگان
در فرهنگ کردها درگذشتگان و خانواده بازماندگان نیز جایگاه قابل احترامی دارند. آنها یک روز مانده به تحویل سال و یا آخرین شب جمعه سال به سر مزار مردگان خود می روند و فاتحه‌ای نثار روح درگذشتگان می کنند.
رسم است که برای خانواده‌های عزادار لباس نو می‌برند تا عزایشان را بشکنند. همچنین همسایه ها به احترام خانواده‌هایی که عزیزی را از دست داده اند، در خانه هایشان آتش نوروز روشن نمی کنند.
کردها در کنار احترامی که به درگذشتگان می گذارند برای شادی نیز رسم و رسوم خاصی دارند. آنها در نخستین عید نوعروسان هدایایی را برای عروس و خانواده اش می برند. هدایایی که از سوی خانواده داماد برده می شود «خوانچه»(khanche) نام دارد که شامل کله قند، لباس، عطر، آینه، آجیل، میوه، شیرینی و حتی غذا می شود.
موسیقی و هلپرکی
رقص و هلپرکی (Kurdish dance) همواره یکی از عناصر آیینی و فرهنگی اصلی کردستانی‌هاست. در ایام نوروز در برخی از روستاها مردم به دور آتش حلقه می‌زنند و هلپرکی را اجرا می کنند. این مراسم در برخی از مناطق کردنشین به شکل گسترده ای برپا می شود و بسیاری از گردشگران و علاقمندان از سراسر ایران به آنجا می روند تا در شادی رسیدن نوروز سهیم باشند.
کردها موسیقی را جزئی از زندگی خود می دانند و موسیقی در زندگی آنها ریشه ای محکم و نا گسستنی دارد. آنها در بیشتر مراسم و آیین ها موسیقی مربوط به این آیین را اجرا می کنند.
موسیقی رقص کردی «هه لپه رکی» (Halparke) بسیار زیباست و مانند تمرین دلاوری و رزم است که با تفنن آمیخته شده است. در تمام ریتم های رقص کردی، حالتی از هم داستانی و یگانگی وجود دارد. در بیش تر گونه های رقص کردی، دست های رقصندگان در هم گره می خورد و گام ها همواره در یک مسیر حرکت می کند. این رقص بسیار متوازن است و مانند رژه است.
آیین سیزده بدر
یکی دیگر از مراسم مهم نوروزی در میان کردها برپایی مراسم آخرین روز نوروز است که به آن «سیزده به در» گفته می شود روزی که ایرانیان به دامن طبیعت می روند و در کنار خانواده به شادی می گذرانند.
در مناطق کرد نشین نیز مانند دیگر نقاط ایران، مردم از صبح زود روز سیزده فروردین به دشت و کوه و تفرجگاه‌ها می‌روند و از روز قبل وسایل و خوراکی‌های سیزده‌به‌در آماده می کنند و صبح روز سیزده، خانواده‌های فامیل به صورت جمعی یا هر خانواده، جداگانه راهی باغ‌ها و کوه پایه‌ها شده و به طور کلی به آغوش سرسبز طبیعت کردستان پناه می‌برند.
غذای این روز در روستاها متنوع بوده و هر خانواده‌ای چیزی می پزد، اما در شهرها مخصوصاً در شهرستان سنندج غذایی که بیشترین طرفدار را در روز سیزده دارد، گوشت کبابی است. برخی از خانواده‌ها غذای محلی «که‌لانه» را تهیه می‌کنند و برخی دیگر نیز دلمه برگ مو می‌پزند.
گره زدن گیاه و شاخه درختان به وسیله دختران دم‌بخت که جنبه نمادین دارد، هر چند قبلاً در میان کردها رسم نبوده اما اکنون انجام می‌شود. تفریح و پایکوبی و شادی مردم تا هنگام غروب ادامه دارد و پس از جمع کردن وسایل و راهی شدن به سوی خانه، زنان و دختران خانواده سبزه‌هایی را که پیش از نوروز در ظرف‌های گوناگون تهیه کرده‌اند را به آب می سپارند.
همچنین هر فردی سیزده عدد سنگریزه را جمع می‌کند و در حالیکه رو به سوی شهر یا روستا دارد، آنها را از روی شانه‌های خود به پشت سر پرتاب کرده و معتقدند که به این ترتیب، نحسی روز سیزده از بین می رود. در برخی از مناطق کردنشین از جمله شهر «دیواندره» در این روز سعی می‌کردند هر چیز کهنه را به دور بیاندازند و در برخی از روستاها حتی دام نیز ذبح می کنند.
117
بیشتر بخوانید:
رسوم زیبای اقوام شمال ایران در نوروز باستانی
همراه با رسوم زیبای ایرانیان در نوروز باستانی
