این اصطلاح نخستین بار در سخنان حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه در اشاره به آخرین توافق صورت گرفته بین ایران و گروه 1+4 مورد قرار گرفته است.
حسین امیرعبداللهیان روز یکشنبه گفته بود: « گفت‌وگو‌های ما به مقدار زیادی با طرف‌های مقابل برجامی انجام شده و روی کاغذ آمده است و سندی معروف به «سند سپتامبر» بین ما و طرف‌های مقابل آماده است. صرف نظر از اینکه تحولاتی تأثیر گذاشت و توافق ما را به تعویق انداختند. بخشی از این تحولات اغتشاشات سال گذشته بود و بخش دیگر جنگ اوکراین بود. طرف‌های مقابل هم به دنبال این بودند که از این فرصت‌ها استفاده تا شروطی را به ما تحمیل کنند، اما واقعا به هیچ‌وجه از خطوط قرمز عبور نکردیم.»
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در نشست خبری خود در پاسخ به سوالی در خصوص سند سپتامبر که از سوی وزیر امور خارجه مطرح شده بود، گفت: سند سپتامبر سند جدیدی به شمار نمی‌رود، در واقع همان روند مذاکرات ایران و1+4بوده است. آخرین پیش‌نویس مذاکرات برجامی در چهارچوب برجام در سپتامبر سال ۲۰۲۲ میلادی یا شهریور ۱۴۰۱ آماده جمع‌بندی و بازگشت همه طرف‌ها به توافق برجام بود.
اشاره وزیر خارجه کشورمان به توافقی است که در سپتامبر 2022 بین ایران و گروه 1+4 صورت گرفته بود و خوش بینی زیادی در باره اجرایی شدن آن وجود داشت .اما سوء نیت طرف های غربی و تصور باطل آنها در باره به نتیجه رسیدن اغتشاشات سال 2022 در ایران موجب شد تا آمریکا و شرکای اروپایی آن به صراحت از دستور کار خارج شدن مذاکرات برجامی سخن بگویند.
به رغم تاکیدهای فراوان و مکرر جو بایدن رئیس جمهور آمریکا و مقامات ارشد دولت او در باره لزوم حفظ برجام و تلاش برای به اصطلاح احیای آن ، اما با بروز اغتشاشات اخیر در ایران ، واشنگتن در کنار شرکای اروپایی اش آن را به مثابه فرصتی بی همتا برای تضعیف جمهوری اسلامی ایران تصور کرده و بر این گمان باطل بودند که نظام جمهوری اسلامی در حال فروپاشی است .
لذا هیچ تلاشی برای از سرگیری مذاکرات وین و آنچه که وزیر خارجه ایران از آن به سند سپتامبر یاد کرده است صورت نداده و به جای آن واشنگتن وبروکسل همه توجه خود را صرف حمایت از اغتشاشات و آشوبگران در ایران نموده و به هر طریق تلاش کردند تا آتش ناآرامی ها و آشوب ها را هر چه بیشتر شعله رو نمایند.
در واقع دولت بایدن از سویی مدعی دیپلماسی در قبال ایران در مساله برجام بوده و همزمان با تبادل پیام های غیر مستقیم با تهران و اصرار بر مذاکره مستقیم، در امور داخلی ایران دخالت کرده و سعی بر تشویق اغتشاشگران نمود.
از سوی دیگر به رغم تاکیدهای فراوان و مکرر مقامات ارشد اروپایی در باره لزوم حفظ برجام ، اما اروپایی ها در جریان اغتشاشات سال 2022 در ایران ، هیچ تلاشی برای از سرگیری مذاکرات وین نکرده و به جای آن همانند آمریکا همه توجه خود را صرف حمایت از اغتشاشات و آشوبگران در ایران نموده و به هر طریق تلاش کردند تا آتش ناآرامی ها و آشوب ها را هر چه بیشتر شعله رو نمایند.
البته پس از پایان اغتشاشات درایران و مایوس شدن بروکسل و واشنگتن از رسیدن به اهداف شوم خود به ویژه براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران ، بار دیگر مقامات اروپایی از جمله بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مدعی لزوم اعاده اقدامات برای حفط برجام شدند. هم چنین واشنگتن نیز مجددا بر لزوم تعامل و گفت و گو با ایران در راستای به اصطلاح جلوگیری تهران از اقدامات هسته ای غیر صلح آمیز سخن گفت.
در برهه کنونی امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه موضع اصولی تهران در زمینه برجام و مذاکرات برجامی را تکرار کرده است. وی با اشاره به اینکه هیچ وقت از مسیر دیپلماسی و مذاکره دور نشدیم، تاکید کرد که برجام از روی میز برداشته نشده است وهنوز به نقطه‌ای نرسیده‌ایم که بگوییم برجام در دستور کار مذاکره ما نیست و از دستور کار خارج شده است.
امیرعبداللهیان اظهار داشت: مذاکره و دیپلماسی در این چارچوب در حال دنبال شدن است. حتی درباره تغییر محتوا در برجام هم به طرف امریکایی به صراحت پیام دادیم که وقتی در ادامه دیپلماسی و مذاکره غیرمستقیم مان وارد کار نهایی روی سند سپتامبر شدیم تغییرات محتوایی حتی در سند را هم نمی‌پذیریم.
موضع اصولی جمهوری اسلامی ایران که بارها آن را به طرف های غربی در مذاکرات وین و نیز به آمریکا به صورت غیر مستقیم اعلام کرده است ،این است که تهران هیچ گونه مذاکره ای جز در زمینه اجرایی شدن دوباره برجام در مقابل لغو تحریم ها علیه ایران را نپذیرفته و در عین حال خواهان اخذ ضمانت از واشنگتن برای عدم خروج دوباره از برجام است. ضمن اینکه ایران فقط مذاکره در قالب برجام 2015 را پذیرفته و هیچ موضوعی را برای مذاکره فراتر از آن نمی پذیرد.
نویسنده: سید رضا میرطاهر
112
