مجله سلامتی؛ انواع سردرد و روش‌های بهبود آن

علائم و علل انواع سردردها متفاوت است. اکثر سردردها کوتاه و زود گذر هستند که اغلب موجب نگرانی نمی شوند. با این حال تشخیص نوع سردردی که فرد تجربه می کند به یافتن بهترین راه برای درمان سردرد کمک می کند.

اکثر افراد در زندگی خود حداقل یک بار سردرد را تجربه کرده اند. اگرچه گاهی اوقات ممکن است سردردها بسیار دردناک باشند، اما اغلب بعد از مصرف مُسکن ها طی یک یا چند ساعت برطرف می شوند، اما حمله های متوالی یا بعضی از انواع سردردها ممکن است نشان از مشکلی جدی باشند.

بیش از 150 نوع سردرد شناسایی شده که به دو گروه اصلی اولیه و ثانویه تقسیم می شوند.

سردرد های اولیه

 سردرد های اولیه، شامل سردردهای می شوند که بر اثر شرایط و مشکل دیگری به وجود نیامده اند. 

در ابتدا شما را با یکی از انوع سردردهای اولیه که بسیار نام آن را شنیده اید، آشنا خواهیم کرد.

میگرن

میگرن یکی از انواع سردرد است که فرد مبتلا به آن درد شدیدی را در یک طرف سرش احساس می کند. فرد ممکن است حساسیت بالایی به نور، صدا و بو داشته باشد. تهوع و استفراغ نیز در بعضی موارد شایع است.

حدود یک سوم افراد قبل از شروع میگرن، آورا (AURA)* را تجربه می کنند که معمولا بین 5 تا 60 دقیقه طول می کشد. دیدن خطوط زیگزاگ، هاله یا نقطه نورانی، از دست دادن بخشی از بینایی برای مدتی کوتاه، بی حسی، سوزن سوزن شدن، ضعف عضلانی و اختلال در تکلم برخی از علائم میگرن هستند.

اگر سردردهای میگرنی به طور مناسبی درمان نشوند، به طور معمول بین 4 تا 24 ساعت طول می کشند. 4 ساعت تحمل درد میگرن زمان زیادی است و بهتر است هرچه زودتر برای درمان آن اقدام کنید.

البته دقت کنید که این علائم همچنین می توانند نشانه بروز سکته مغزی و مننژیت نیز باشند. اگر برای اولین بار این علائم را داشتید حتما به پزشک مراجعه کنید. 

میگرن هم در کودکان و هم بزرگسالان اتفاق می افتد، اما در خانم ها احتمال بروز آن سه برابر بیشتر از مردان است. فرکانس حمله میگرن می تواند از چندین بار در هفته تا یک بار در سال باشد. علت میگرن به طور دقیق مشخص نیست ولی اغلب ارثی است. این بیماری در افرادی که دارای شرایط خاصی از قبیل افسردگی و صرع هستند، رایج است.

عوامل ایجاد و روش های بهبود میگرن

در ادامه به عواملی که در ایجاد میگرن موثر هستند می پردازیم. استرس و اضطراب، اختلال خواب، تغییرات هورمونی، گرسنه ماندن، کمبود آب، برخی از غذاها و داروها، نور و صدای بلند برخی از این عوامل هستند.

حملات میگرن ممکن است با استفاده از مسکن های معمولی، قرار دادن کمپرس یخ یا یک پارچه سرد بر روی پیشانی و نوشیدن آب بهتر شود.

برای بعضی از میگرن های مقاوم به درمان نیز داروهای خاص تجویز می شود. افراد مبتلا به میگرن مزمن جهت درمان پیشگیرانه باید به پزشک مراجعه کنند.

پزشک با مشاهده علائمی چون تجربه سردرد بیش از 15 روز در ماه و بیش از یک دوره سه ماهه و همچنین داشتن حداقل هشت نشانه از علائم میگرن، می تواند احتمال وجود میگرن در فرد را تشخیص دهد. مصرف مکمل های غذایی، مدیتیشن و طب سوزنی گزینه های دیگر برای پیشگیری از میگرن هستند.

سردرد های تنشن

سردرد های تنشن (Tension headaches)، نیز نوع دیگری از سردردهای اولیه محسوب می شود که بسیار رایج هستند و اغلب افراد هراز گاهی آن را تجربه می کنند.

این نوع  سردرد به عنوان یک درد مداوم در دو طرف سر احساس می شود. حساسیت و درد در نواحی صورت، سر، گردن و شانه، احساس فشار در پشت چشم ها، حساسیت به نور و صدا از علائم این سردرد هستند.

این نوع سردرد 30 دقیقه تا چند ساعت ممکن است طول بکشد. شدت درد می تواند متفاوت باشد ولی اغلب مانع فعالیت های روزانه نمی شود.

علت سردرد تنشن نامشخص است، اما استرس، اضطراب و افسردگی از عوامل اصلی آن هستند. کمبود آب، صدای بلند، ورزش نکردن، کمبود خواب، گرسنگی و خستگی چشم از سایر عوامل احتمالی بروز این سردرد هستند.

افرادی که بیش از 15 روز در ماه دچار سردرد می شوند حتما باید به پزشک مراجعه کنند. تغییر سبک زندگی در برخی از درمان ها ممکن است به جلوگیری از سردرد تنشن کمک کند. 

موارد اصلاحی در زندگی مانند خواب کافی، ورزش منظم و انجام حرکات کششی، بهبود و اصلاح وضعیت ایستادن و نشستن، معاینه چشم، مدیریت استرس، اضطراب و افسردگی و طب سوزنی می تواند از بروز این نوع سردرد جلوگیری کند.

سردرد خوشه ای

نوع دیگری از سردردهای اولیه، سردرد خوشه ای است که در الگوهای خوشه‌ ای یا دوره ای رخ می دهد و از دردناک‌ ترین انواع سردردها محسوب می شود.

سردرد خوشه ای ممکن است با دردی شدید در اطراف یا داخل چشم در یک طرف سر، شما را در نیمه‌ شب از خواب بیدار کند. معمولا پس از دوره های حملات مکرر که به دوره‌ های خوشه‌ ای معروفند و عموماً از چند هفته تا چند ماه طول می‌ کشند، دوره‌ بهبودی موقت وجود دارد که در این زمان سردرد متوقف می‌ شود.

علائم سردرد خوشه ای معمولا بدون مقدمه و به سرعت آغاز می‌ شود، همچنین ممکن است در ابتدا آورا Aura (اختلال در بینایی) و حالت تهوع داشته باشید. علت سردرد خوشه‌ ای به طور دقیق مشخص نیست با این حال الگوهای این نوع سردرد نشان از این دارد که اختلال در ساعت بیولوژیک بدن ممکن است نقشی در به وجود آمدن آن داشته باشد. 

سردرد فعالیتی

سردرد فعالیتی (Exertional) که نوع دیگری از این سردردهاست به وسیله تمرینات شدید جسمانی به وجود می آید. 

دویدن، پریدن، وزنه برداری، سرفه یا عطسه های پشت سر هم از جمله فعالیت هایی است که باعث بروز این سردرد می شوند. این نوع سردرد معمولا مدت زیادی طول نمی کشد اما گاهی ممکن است تا 2 روز ادامه داشته باشد.

این درد به صورت خفیف در سراسر سر احساس می شود و در کسانی که سابقه خانوادگی میگرن دارند شایع تر است. 

سردردهای مربوط به خواب

نوع دیگر سردردهای اولیه، سردردهای مربوط به خواب (hypnic) است. این نوع از سردرد حالت نادری است که معمولا برای اولین بار در دهه 50 سالگی و گاهی زودتر در فرد شروع می شود.

این سردرد همچنین به دلیل این که افراد را در طول شب از خواب بیدار می کند به ساعت زنگدار نیز شناخته می شود. سردرد هیپنیک شامل درد خفیف تا متوسط است که معمولا در هر دو طرف سر احساس می شود.

این درد می تواند تا سه ساعت طول بکشد و با علائمی همچون تهوع و حساسیت به نور و صدا نیز همراه است. حملات این نوع سردرد می تواند چندین بار در هفته رخ دهد. 

سردردهای ثانویه

آنچه از انواع سردردها نام بردیم جزو سردردهای اولیه بودند. در ادامه و پس از شناخت سردردهای اولیه به معرفی وعوامل بروز سردردهای ثانویه می پردازیم. 

سردردهای ثانویه به خاطر عوامل دیگری بروز پیدا می کنند و نشانه بیماری یا شرایط خاصی مانند آسیب به سر یا قطع ناگهانی مصرف کافئین و همچنین مصرف بیش از حد مُسکن ها است. 

سردردهای سینوسی

سردردهای سینوسی، نوعی از سردردهای ثانویه و نادری است که از سینوزیت و تورم سینوس ها ناشی می شود.

علائم این نوع از سردرد شامل درد خفیفی در اطراف چشم ها، گونه ها و پیشانی است. درد ممکن است بر اثر حرکت و انقباض بدتر شود و گاهی اوقات به دندان ها و فک گسترش یابد.

سایر علائم ممکن است شامل مسدود شدن بینی، تب، حالت تهوع و حساسیت به نور و صدا باشد. در صورتی که علائم مسدود شدن بینی وجود نداشته باشد احتمالا سردرد میگرنی است.

مصرف زیاد کافئین

مصرف زیاد کافئین یعنی بیش از 400 میلی گرم یا حدود 4 فنجان قهوه در روز، گاهی اوقات منجر به سردرد می شود. خستگی، عدم تمرکز، تحریک پذیری، حالت تهوع ازعلائم این نوع سردرد است. 

علائم معمولا در عرض یک ساعت پس از مصرف کافئین کاهش می یابد. اثرات کافئین در افراد متفاوت است اما کاهش مصرف آن می تواند خطر ابتلا به سردرد را کاهش دهد. 

ضربه های خفیف و آرامی که به سر وارد می شود

ضربه های خفیف و آرامی که ممکن است به سر و گردن وارد شوند معمولا جایی برای نگرانی ندارند. اما گاهی اوقات بلافاصله پس از ضربه وارد شدن به سر، ممکن است سردرد ایجاد شود.

این نوع از سردردها شبیه به سردردهای میگرنی یا تنشن هستند و اغلب با مسکن ها درمان می شوند. اگر فردی سردردش طولانی و بدتر شد حتما باید به پزشک مراجعه کند. اگر فردی علائمی چون بی هوشی، تشنج، استفراغ، از دست دادن حافظه، گیجی و مشکلات بینایی یا شنوایی را داشت می بایست او را به سرعت به بیمارستان برسانید.

راهکارهای درمان و پیشگیری از سردرد 

درمان و کاهش سریع سردرد دغدغه بسیاری از افراد است. درمان سردرد با توجه به شدت و نوع سردرد متفاوت است، پس بهتر است که هر فرد با نوع سردرد خود آشنا شده و بهترین راه درمان را پیدا کند.

 اغلب سردرد ها خطرناک نیستند و می توان با انجام روش های ساده آن ها را به طور طبیعی درمان کرد. در صورتی که سردرد شما ادامه پیدا کند باید به پزشک متخصص مراجعه و درمان های دارویی لازم برای شما انجام شود. 

در ادامه به چند راهکار ساده برای پیشگیری و تسکین سردرد خواهیم پرداخت.

نوشیدن چای گیاهی

نوشیدن چای گیاهی به دلیل دارا بودن خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی می تواند باعث کاهش استرس و تسکین درد شود. همچنین کم آبی ممکن است منجر به سردرد شود. مطالعات نشان داده اند کم آبی مزمن یک علت شایع سردردهای تنشی و میگرن است.

نوشیدن آب به درمان سردرد افراد کمک می کند و بعد از 30 دقیقه تا سه ساعت اثر خود را خواهد گذاشت. با تمرکز بر نوشیدن آب کافی در طول روز و غذاهای حاوی آب می توانید از ایجاد سردرد جلوگیری و به درمان سردرد کمک کنید.

مصرف منیزیم

منیزیم ماده ای است مهم که بدن به آن نیاز دارد و نقش مهمی در انتقال سیگنال ها بین مغز و بدن ایفا می کند. مصرف منیزیم یک روش موثر برای درمان سردرد است.

مطالعات نشان داده است که درمان با 600 میلی گرم منیزیم سیترات خوراکی در روز باعث کاهش شدت سردرد میگرنی می شود. با این حال، مصرف مکمل منیزیم می تواند عوارض جانبی گوارشی مثل اسهال را در بعضی افراد ایجاد کند، بنابرین بهتر است با مصرف دوز کم این ماده، درمان سردرد را شروع کنید.

تنظیم خواب مناسب

کمبود خواب از بسیاری جهات می تواند به سلامت شما آسیب برساند از جمله باعث ایجاد سردرد در برخی افراد شود. در یک مطالعه، فرکانس و شدت سردرد را در افرادی که کمتر از شش ساعت خواب در شب داشتند را با افرادی که بیشتر از این میزان خواب داشتند، با هم مقایسه کردند.

این یافته ها نشان می دهد کسانی که خواب کمتری داشتند، سر درد های بیشتر و شدیدتری را تجربه کردند. با این حال، خواب بیش از حد نیز موجب سردرد می شود، از این رو برای کسانی که به دنبال جلوگیری و درمان سردرد هستند، میزان خواب طبیعی حدود 7 تا 9 ساعت در شب، توصیه می شود.

حذف مصرف هیستامین

مطالعات نشان می دهد که مصرف هیستامین می تواند در افرادی که به آن حساس هستند باعث تشدید میگرن شود. حذف غذاهای غنی از هیستامین از رژیم غذایی ممکن است یک استراتژی مفید برای افرادی باشد که سردردهای مکرر دارند.

هیستامین در مواد غذایی که حاوی مخمر هستند مانند پنیر تخمیر شده جا افتاده (پنیر چدار، پارمسان)، همچنین در اسفناج، آووکادو، ماست، زیتون، خیار شور و در گوشت های فرآوری شده مانند هات داگ، سوسیس، کالباس وجود دارد.

این ماده همچنین درسبزیجات ترش مانند کلم ترش و ترشی چغندر و نیز محصولات تخمیر شده‌ شیری مانند باترمیلک** موجود است. این ماده در مواد غذایی حاوی سرکه مانند سس مایونز و سس‌ های چاشنی سالاد، ماهی دودی، قارچ، بادمجان، کدو حلوایی و نیزمحصولاتی که با گوجه فرنگی تهیه شده است مانند سس گوجه فرنگی، سس فلفل قرمز و میوه‌ هایی مانند زردآلو، گیلاس، توت، خرما، شلیل، هلو، آناناس، آلو، کشمش و تمشک وجود دارد.

استفاده از روغن های گیاهی برای درمان سر درد

برای درمان سردرد، از روغن های گیاهی استفاده کنید. به عنوان مثال روغن نعناع به دلیل داشتن مقادیر بالای مونولول می تواند به درمان سردرد، درد عضلانی و گرفتگی بینی کمک کند. 

1-2 قطره روغن بابونه رقیق شده برای درمان سردرد روی پیشانی و شقیقه هایتان قرار دهید. 

روغن اسطوخودوس با خاصیت ضد التهابی خود به از بین بردن سردرد، اضطراب ، استرس، بی خوابی و درد های عضلانی کمک زیادی خواهد کرد.

مصرف ویتامین B

یکی دیگر از راه های جلوگیری از سردرد مصرف ویتامین B-Complex است. ویتامین های B یک گروه از مواد مغذی محلول در آب است که نقش مهمی در بدن ایفا می کند.

به عنوان مثال، آنها به سنتز نوروترانسمیتر کمک می کنند و غذا را به انرژی تبدیل می کنند. برخی از ویتامین های گروه B ممکن است اثر محافظتی در برابر سردرد داشته باشند.

مطالعات متعدد نشان داده است که ریبوفلاوین (B2)، فولات، B12 و پیریدوکسین (B6) و به طور کلی مصرف مکمل های ویتامین B ممکن است علائم سردرد را کاهش دهند و به درمان سردرد کمک کنند. ویتامین های گروه B  محلول در آب هستند و مصرف بیش از حد آن ها از طریق ادرار دفع می شود.

درمان سردرد با کمپرس یخ

درمان سردرد با کمپرس یخ نیز راه حل دیگری است. استفاده از کمپرس سرد در ناحیه گردن یا سر باعث کاهش التهاب و تحریک پذیری می شود که به درمان سردرد شما کمک می کند. برای ایجاد کمپرس سرد، یک کیسه ضد آب را با یخ پر کنید و آن را در حوله نرم قرار دهید. کمپرس را به پشت گردن یا سر برای تسکین سردرد بگذارید.

اصلاح رژیم غذایی از راه های دیگر جلوگیری از سردرد است. مطالعات نشان می دهد که عدم تحمل برخی از مواد غذایی در بعضی افراد موجب سردرد می شود.

برای پیدا کردن این که آیا یک غذای خاص موجب سردردهای مکرر می شود، رژیم غذایی خود را اصلاح کنید و غذاهایی که به نظرتان مربوط به علائم سردردتان است را حذف کنید.

پنیر تخمیر شده، الکل، شکلات، مرکبات و قهوه از رایج ترین مواد غذایی گزارش شده در افراد مبتلا به میگرن است و حذف آن ها به درمان سردرد شما کمک خواهد کرد.

استفاده از دوش آب گرم و یوگا

استفاده از دوش آب گرم ممکن است به درمان سردرد ناشی از سرما یا تب و کاهش استرس کمک کند. یوگا را امتحان کنید، تمرین یوگا یک راه عالی برای از بین بردن استرس، افزایش انعطاف پذیری، کاهش درد و بهبود کیفیت کلی زندگی است. استفاده از یوگا حتی ممکن است به کاهش شدت و درمان سردرد کمک کند.

اجتناب از انواع دودها و وبوهای معطر

از بوهای قوی مانند بوی عطر و ادکلن و مواد شوینده اجتناب کنید، زیرا این مواد می تواند باعث ایجاد سردرد در بعضی از افراد شود. این حساسیت نسبت به بوها «اسموفوبیا» نام دارد و در افراد مبتلا به میگرن مزمن رایج است. اجتناب از دود سیگار، عطر و ادکن به درمان سردرد و میگرن شما کمک خواهد کرد.

استفاده از ماساژ

ماساژ، گردش خون را بیشتر کرده و سردرد را کاهش می‌ دهد. این روش برای سردردهای عصبی بسیار مؤثر است. انگشت‌ های شست را روی شقیقتان قرار دهید و با اندکی فشار حرکت‌ های کوچک و دایره‌ ای انجام دهید.

در حمام نیز می‌ توانید پوست سرتان را ماساژ دهید. گرفتگی گردن و شانه‌ ها نیز می‌ تواند سبب سردرد شود که با ماساژ این ناحیه می توانید از درد آن کم کنید.

تمرکز بر روی تنفس های عمیق و ورزش کردن

 گاهی اوقات تنفس عمیق درمان سردرد است. همیشه تنفس می‌ کنیم اما باید بر تنفس عمیق و منظم تمرکز کنیم. با این نوع تنفس در عرض چند دقیقه سردردتان بهتر می‌ شود.

همچنین ورزش در حین سردرد به شرطی که خیلی شدید نباشد، به کاهش درد کمک می‌ کند. با ورزش از شدت سردردهای تنشی کم کنید. ورزش‌ های زیادی برای بالا بردن سطح فعالیت بدنی وجود دارد، اما یکی از ساده‌ ترین ورزش‌ ها همان پیاده‌ روی یا افزایش تعداد گام‌ های روزانه است. استراحت کردن یا نشستن در اتاق تاریک نیز به رفع علائم میگرن کمک می‌ کند. چشم‌ هایتان را ببندید و روی رفع تنشی که در گردن، پشت و شانه‌ ها‌یتان احساس می‌ کنید، متمرکز شوید.

استفاده از زنجبیل

زنجبیل که به‌ عنوان اکسیری برای آرام کردن سردرد معروف است، یک درمان خانگی سردرد محسوب که باعث تسکین فوری آن می‌ شود.

زنجبیل به کاهش التهاب رگ‌ های خونی در سر کمک می‌ کند و از این طریق درد را کاهش می‌ دهد و ازآنجا که باعث بهبود روند هضم (گوارش) می‌ شود، به رفع حالت تهوع در هنگام میگرن نیز کمک می‌ کند. برای درمان سردرد، می‌ توانید ریشه زنجبیل را همراه با چای میل کنید.

* میگرن همراه اورا، نوعی میگرن است که یا قبل و یا همراه میگرن، انواع نشانه‌ های اخطار دهنده مانند شرارهای نورانی، لکه‌ های کور یا حس قلقلک و گزگز شدن در دست یا صورت وجود دارد.

** باترمیلک، مایعی ترش است که پس از عملیات کره گیری خامه حاصل می شود و رنگ زرد کمرنگ دارد. باترمیلک برای حفظ رطوبت کیک و ایجاد طعم و مزه مطلوب تر در آن مورد استفاده قرار می گیرد. باترمیلک علاوه بر نتیجه عالی در بافت و طعم کیک، به دلیل دارا بودن حالتی اسیدی، به هضم غذا هم کمک می کند. در برخی از دستورهای غذایی نیز برای ترد شدن و در عین حال حفظ  نرمی بافت گوشت ها از باترمیلک استفاده می شود. 

لیدا مکتبی

117