روابط جمهوری اسلامی ایران و سلطنت عمان به لحاظ همسایگی و اشراف هر دو کشور بر تنگه راهبردی هرمز و نیز مشترکات فرهنگی و دینی و پیشینه تاریخی از اهمیت خاصی برخوردار است.
روابط رسمی دیپلماتیک بین دو کشور در 4 شهریور 1350 با صدور بیانیه مشترک آغاز شد. هم در دوره های قبل از انقلاب اسلامی و هم در مراحل مختلف بعد از انقلاب دو کشور از گسترش روابط استقبال کرده و مسئله خاصی که روابط دوجانبه را دچار بحران کند وجود نداشته است.
در سال 1351 شمسی، اعزام نیروهای نظامی ایران به عمان برای حمایت از حکومت سلطان قابوس در جنگ ظفار و مقابله با جدایی‌طلبان متمایل به کشورهای کمونیستی، موجب حفظ یکپارچگی عمان شد. عملیات نظامی ارتش ایران در جنگ ظفار در تغییر وضعیت به سود پادشاهی عمان و سرکوب مخالفان نقش پررنگی داشت، نکته‌ای که باعث شد سلطان قابوس بقای تاج و تخت و حکومت خود را مدیون ایران بداند.
اگر چه این اقدام ایران با هماهنگی آمریکا و بریتانیا انجام و موجب تلفات جانی و مالی برای ایران شد اما تصویر مثبتی از نیروهای ایرانی در ذهن دولت و مردم عمان برجای گذاشت.
از آن پس، عمان که به اهمیت همسایه بزرگ خود پی برده بود بر راهبردهای ثابت در روابط با همسایگان از جمله ایران پافشاری نشان داد. بر همین اساس، عمان بعد از پایان یافتن جنگ ایران و عراق، سیاست آشتی جویانه تری را در رابطه با تهران در پیش گرفت. در اوت 2010 عمان و ایران پیمان امنیتی نیز امضا کردند.
نقش میانجی گری عمان
سالهاست سلطنت عمان با دیپلماسی مبتنی بر صلح و گرایش به بی طرفی، به عنوان یک میانجی گر در منطقه شناخته می شود. عمان توانسته است، به رغم قرار داشتن در یک منطقه جغرافیایی حساس و پرتنش ، دهه ها دور از جدال و بحران باقی بماند و حتی بارها نقش میانجی را برای همسایگان خود بازی کرده است.
در دهه هشتاد شمسی عمان تبدیل به حافظ منافع ایران در بریتانیا و سپس کانادا شد. مسقط از سال 1386 نه تنها در مذاکرات مربوط به زندانیان غیر ایرانی مانند 12 ملوان بریتانیایی و سه کوهنورد آمریکایی نقش‌آفرینی کرد بلکه در چندین مورد باعث شد تا زندانیان ایرانی در دیگر کشورها هم آزاد شوند.
در سال‌های اخیر نیز همواره از عمان به عنوان یکی از میانجی‌های اصلی میان غرب و جمهوری اسلامی، به ویژه در مذاکرات هسته‌ای، نام برده شده است. سال 2011 «جان کری» وزیر وقت امور خارجه آمریکا تلاش هایی برای مذاکرات مستقیم با طرف ایرانی آغاز کرد و از دولت عمان خواست برای این مذاکرات، میانجی گری کند. این تلاش‌ها باعث شد در سال 2012 در مسقط دیدارهایی شکل بگیرد و در نهایت در سال 2014 اولین جلسه مقامات ایرانی و آمریکایی در عمان به صورت رسمی برگزار شود.
روابط اقتصادی
اگرچه روابط تجاری ایران و عمان نامناسب نیست و به لحاظ حجم تجارت، عمان جایگاه ششم را در میان کشورهای همسایه ایران و در میان کشورهای حوزه خلیج فارس، رتبه دوم را دارا است اما به هر حال این روابط متناسب با روابط سیاسی پیش نرفته و آمارها نشان می‌دهد که از همه ظرفیت ها برای توسعه روابط اقتصادی دو طرف استفاده نشده است.
در سال 1392 ش حجم مبادلات تجاری ایران با عمان 221 میلیون دلار، سال 1397 یک میلیارد و 167 میلیون دلار، سال 1398 معادل 694 میلیون دلار و سال 1399 معادل 872 میلیون دلار بوده است.
«مهدی صفری» معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه ایران با بیان اینکه ارزش روابط اقتصادی ایران و عمان در سال گذشته (1400) به یک میلیارد و 350 میلیون دلار رسید، گفته است: "برای افزایش این رقم به دو تا دو و نیم میلیارد دلار برنامه ریزی کرده ایم که تحقق دو میلیارد دلار در امسال قطعی است."
چشم انداز روابط
بدیهی است، روابط ایران و عمان تنها محدود به همسایگی نیست، بلکه علایق و اشتراکات عمیق دینی و اعتقادی این دو ملت قرن ها با یکدیگر پیوند خورده است.
اگر آغاز روابط پایدار و دوستانه دو کشور تا قبل از انقلاب اسلامی را اعزام ارتش ایران برای سرکوب شورشیان ظفار در نظر بگیریم، پس از انقلاب اسلامی موارد متعددی از جمله به رسمیت شناختن جمهوری اسلامی ایران، عدم همراهی عمان با برخی دیگر از کشورهای عربی در ماجرای 8 سال جنگ تحمیلی، تعدیل مواضع شورای همکاری خلیج فارس در قبال ایران، حمایت از برنامه صلح آمیز هسته ای ایران و همچنین میانجی گری بین ایران و غرب وجود دارد که همگی نشان دهنده اراده مقامات دو کشور در تداوم این روابط دوستانه است.
بر همین اساس رایزنی های سیاسی دو کشور نیز با سفرهای متعدد مسوولان به ویژه وزیران امور خارجه به پایتخت های مقابل همچنان ادامه دارد.
در همین راستا، «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران سه شنبه به منظور دیدار و گفت‌وگو با مقامات عمان وارد مسقط شد در بدو ورود در تشریح اهداف این سفر گفت: "تهران و مسقط همواره رایزنی‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی در ارتباط با موضوعات مورد علاقه داشته اند؛ عمان در ارتباط با مسائل متنوعی چه در ارتباط با ایران و چه در ارتباط با بحران‌های منطقه‌ای مرکز گفت‌وگوهای منطقه‌ای بوده است و همواره نقش خیرخواهانه‌ای از سوی مقامات این کشور در این ارتباط انجام شده است."
نویسنده: حسن عقیقی
117
بیشتر بخوانید:
نشست امیرعبداللهیان با سلطان عمان
امیرعبداللهیان؛ حامل پیام رئیس‌جمهوری اسلامی ایران برای سلطان عمان
امیرعبداللهیان به عمان رفت
