دو ویژگی «دانش بنیان» و «بومی بودن» باعث شده که توانمندی موشکی ایران در سه دهه اخیر توسعه پیداکند و امروز هم به حدی از پیشرفت رسیده است که طیف گسترده ای از موشک های بالستیک در اختیار نیروهای مسلح ایران قرار دارد.
یکی از این موشک‌های بالستیک پیشرفته و دقیق، موشک بالستیک ذوالفقار است که کارآیی و دقت آن در دو عملیات "لیله القدر" و" ضربت محرم" سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به اثبات رسید.
نگاهی کلی
موشک ذوالفقار یکی از انواع موشک‌های بالستیک طراحی و تولید شده در سازمان صنایع هوا و فضای وزارت دفاع و پشتیبانی است که ۳۱ شهریور1395 در رژه سالانه نیروهای مسلح در بندرعباس رونمایی و در 4 مهر همان سال نیز خط تولید انبوه آن رونمایی شد.
سردار حسین دهقان وزیر وقت دفاع در این مراسم اظهار داشت که طراحی و ساخت موشک تاکتیکی و مهم ذوالفقار که در شرایط تحریم در بخش دفاع صورت پذیرفته، نشان از اراده و عزم دانشمندان، محققان و متخصصان وزارت دفاع برای افزایش قدرت بازدارندگی موثر کشورمان است.
سردار امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز در 6 مهر 1395اعلام کرد که موشک ذوالفقار وارد سازمان رزم سپاه شده است و تا پایان سال عملیاتی خواهد شد.
موشک ذوالفقار یک موشک کوتاه برد بالستیک زمین به زمین با سوخت جامد، تاکتیکی و نقطه زن، دارای قابلیت ضد اختلال الکترونیک (جمینگ) Jamming است.
موشک بالستیک ذوالفقار از خانواده موشک فاتح ۱۱۰ و در واقع نمونه توسعه یافته این موشک، اما در رده موشک‌های تاکتیکی است. این موشک نسخه ارتقا یافته موشک فاتح ۱۱۰ نسل چهارم است که طول و قطر و برد و وزن سرجنگی آن افزایش یافته‌است.
از مقایسه طول موشک‌های فاتح۱۱۰ با ذوالفقار بر روی سکوی آزمایش و دقت به محل قرارگیری بالک‌های هدایت موشک نسبت به سکوی پرتاب، می‌توان به افزایش طول موشک جدید در ناحیه پیشران و قبل از بلوک هدایت و کنترل پی برد.
به علاوه تفاوتی نیز در چیدمان اجزای هدایتی در راستای طولی موشک دیده می‌شود. در واقع در موشک ذوالفقار، بالک‌های کنترلی به بخش عقب بلوک هدایت و کنترل و ناوبری منتقل شده‌اند.
شکل دماغه موشک ذوالفقار نیز از حالت نوک تیز موشک‌های قبلی فاتح به حالت منحنی تغییر یافته‌است. موشک ذوالفقار با ویژگی‌هایی همچون طول در حدود ۱۰ متر، سرعت در حدود 1.5 کیلومتر بر ثانیه می‌تواند تا محدوده حدود 750 کیلومتری تمام اهداف خود را ردگیری کرده و منهدم کند. دقت نقطه زنی این موشک نیز بسیار بالاست و خطای آن در حدود ۱۰ متر تخمین زده می‌شود.
موتور موشک بالستیک ذوالفقار یک موتور تک مرحله‌ای است و می‌تواند سرعت حرکت این موشک را به ۵ برابر سرعت صوت برساند. این یعنی که موشک بالستیک ذوالفقار در رده موشک‌های فراصوت قرار گرفته و رهگیری آن توسط سامانه های ضد موشکی را بسیار دشوار می کند.
پایگاه مطالعات استراتژیک فرانسه در تحلیلی نوشت ، ایران در حال حاضر از پیشرانه‌های کامپوزیتی در خانواده موشک‌های فاتح ۱۱۰ از جمله ذوالفقار استفاده می‌کند که نسبت به مدل‌های اولیه پیشرفت فوق العاده‌ای محسوب می‌شود.
به نظر می‌رسد که مهندسان ایرانی در بخش پیشران‌های سوخت جامد به پیشرفت‌های مهمی رسیده‌اند. اگر موشک‌های سری فاتح و ذوالفقار در تعداد بالا شلیک شوند می‌توانند در بخش تاکتیکی و عملیاتی ایرانی‌ها را در سطح بالاتر قرار دهند.
ویژگی های موشک ذوالفقار
این موشک خصوصیاتی دارد که آن را به یک موشک بسیار کارا و تاثیر گذار تبدیل کرده است:
- موشک ذوالفقار دارای موتور سوخت جامد قدرتمند و پرتابگر دو فروندی است. این موشک رادار گریز دارای قابلیت نقطه‌زنی می باشد. سکوی پرتاب موشک بالستیک ذوالفقار متحرک است. با حالت پرتاب مایل اهداف خود را تا فاصله ۷5۰ کیلومتری منهدم می‌سازد.
-موشک بالستیک ذوالفقار مجهز به کلاهک جداشونده ۵۰۰ کیلوگرمی است که این مدل کلاهک فوایدی همچون افزایش برد موشک، کاهش امکان ردیابی و کاهش احتمال اصابت موشک‌های پدافندی دشمن را دارد.
- بالک‌های کنترلی موشک ذوالفقار با طرح ذوزنقه ای در بخش عقب بلوک هدایت و کنترل و ناوبری قرار گرفته است. شکل دماغه آن حالت منحنی دارد. ناحیه بالک کنترلی این موشک به صورت مدور است.
- بالک‌های پایدارساز موشک بالستیک ذوالفقار در عقب بدنه دارای لبه‌های تیز هستند که نشان می‌دهد این بخش از موشک قرار نیست تا انتها، بخش جلویی یا سرجنگی را همراهی کند.
- این موشک قابلیت جدا شدن سر جنگی دارد که از این نظر مشابه موشک‌های بالستیک برد متوسط و بلند عمل می‌کند. این امر ضمن کاستن از اثرات منفی اتصال بدنه به سرجنگی در فاز نهایی حمله بر روی برد موشک، سبب کاهش امکان ردیابی و کاهش احتمال اصابت موشک‌های پدافندی دشمن به سرجنگی ذوالفقار می‌شود.
-ذوالفقار ویژگی نقطه‌زنی و سامانه هدایت اینرسیایی و ماهواره‌ای دارد که در برابر هرگونه جنگ الکترونیک مقاوم است.
- این موشک به دلیل ابعاد کوچکش می‌تواند بروی پرتابگرهای دو فروندی هم قرار گیرد و این یعنی یک سامانه موشکی چالاک که در زمان بسیار کمی آمده شلیک می‌شود.
سابقه عملیاتی
موشک بالستیک ذوالفقار در دو عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی علیه نیروهای تروریستی استفاده شد. نخستین عملیاتی که ذوالفقار در آن حاضر شد، عملیات لیله القدر بود. نیروی هوافضای سپاه در این عملیات که شامگاه یکشنبه ۲۸ خرداد 13۹۶ و در آخرین شب قدرماه رمضان انجام شد، از پایگاه‌های موشکی نیروی هوافضای سپاه در استان‌های کرمانشاه و کردستان، مواضع داعش (مقرّ فرماندهی و مراکز تجمع و پشتیبانی) در منطقه دیرالزور سوریه (فاصله حدود ۶۵۰ کیلومتر) را مورد اصابت قرار داد.
وبگاه اعلام الحربی در این باره نوشت که موشک‌های سطح به سطح ذوالفقار با طی مسافتی بیش از ۶۰۰ کیلومتری، اهداف مورد نظر در استان دیرالزور را مورد اصابت قرار دادند.
دومین عملیاتی که ذوالفقار در آن حاضر شد عملیات ضربت محرم بود. اعضای گروه تروریستی داعش ۳۱ شهریور 1397 به رژه نیروهای مسلح در اهواز حمله کردند و تعدادی را شهید و مجروح کردند.
۹ روز بعد در بامداد دوشنبه ۹ مهر 1397، طی این عملیاتی که با نام «ضربت محرم» و با رمز «یا حسین» انجام شد، تعداد ۶ فروند موشک از پایگاه‌های موشکی نیروی هوافضای سپاه در غرب کشور شلیک و مواضع داعش را در فاصله ۵۷۰ کیلومتری در شرق رود فرات در سوریه هدف ضربات مهلک و مرگبار قرار دادند که ۴ فروند از این موشکها، موشک بالستیک ذوالفقار و 2 فروند نیز موشک «قیام» بودند. در جریان عملیات «ضربت محرم» نیروی هوافضای سپاه، و ۷ پهپاد بمب‌افکن از نوع «سیمرغ»نیز شرکت داشتند.
ذوالفقار بصیر؛ جدیدترین موشک بالستیک دریایی سپاه
نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در نمایشگاه دائمی محصولات خود که در6 مهر 1399 افتتاح شد، جدیدترین موشک بالستیک دریایی خود را به نمایش درآورد.
این موشک با نام «ذوالفقار بصیر» جدیدترین موشک از نسل بعدی خلیج فارس است.
موشک جدید مجهز به سرجنگی با جستجوگر اپتیکی احتمالا بردی بیش از 700 کیلومتر دارد.
پیش از این موشک های خلیج فارس و هرمز (بالستیک دریایی) در حدود 300 و 250 کیلومتر برد داشتند.
سید رضا میرطاهر
