جان جتر (Jon Jeter)، نویسنده و روزنامه‌نگار برجسته آمریکایی در مقاله‌ای که در پایگاه اینترنتی مینت‌پرس منتشر شد، با اشاره به سمت و سوی سیاست خارجی آمریکا و ارتباط آن با جریان و رویدادهای بین‌المللی نوشت: رئیس جمهور آمریکا در ماه ژانویه گذشته در پیامی توئیتری تعهد پاکستان را به جنگ ضد تروریسم محکوم کرد.
بیست و چهار ساعت نگذشته بود که بانک مرکزی پاکستان اعلام کرد دیگر از دلار آمریکا در داد و ستدها و نقل و انتقالات پولی و مالی بین‌المللی استفاده نخواهد کرد و در عوض، از یوآن- پول رایج چین - در داد و ستدها بهره‌مند خواهد شد.
چهار ماه گذشت؛ اتحادیه اروپا اعلام کرد در پاسخ به خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران، این اتحادیه بهای نفت خام خریداری شده از ایران را با پول رایج خود، یورو، می‌پردازد.
پیشتر در ماه سپتامبر گذشته، مسکو و پکن طرحی را اعلام کردند که بر اساس آن قرار شد از پول ملی‌شان در تجارت دوجانبه استفاده شود. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه به خبرنگاران گفت «این اقدام ثبات خدمات‌دهی بانک‌ها را در عملیات صادرات و واردات افزایش خواهد داد و این در حالی است که خطرهای جاری در بازارهای جهانی وجود دارد.»
جنبش دست کشیدن از دلار
ستیزه‌جویی دولت ترامپ با نابسامانی اقتصاد جهانی در هم آمیخته و سبب شده است جنبشی بین‌المللی به شدت شتاب بگیرد: جنبش دست کشیدن از و رها کردن دلار به عنوان ارز مرجع ذخیره سازی در جهان. به گفته مدیر شرکای بین‌المللی راه‌حل‌های مالی، شبیر رضوی (Shabbir Razvi)، هنگامی که دونالد ترامپ کارش را در جایگاه ریاست جمهوری در آمریکا آغاز کرد، نزدیک به 90 درصد همه نقل و انتقال‌های پولی و مالی بین‌المللی به دلار اتفاق می‌افتاد؛ امروز این رقم تا نزدیک به دو سوم کاهش یافته است.
اقتصاددان پیتر شیف (Peter Schiff) به تازگی به راشاتودی گفت: «فکر می‌کنم دنیا در مسیر تلاش برای رها شدن از شر دلار قرار دارد.»
برای اقتصاد آمریکا که به باور بسیاری از مردم دارد به گرفتار شدن در بدترین رکود تاریخ نزدیک می‌شود، چنین چشم‌اندازی بسیار بدشگون است. در قرن نوزدهم و نیمی از قرن بیستم وضعیت ذخیره مالی بین‌المللی رابطه تنگاتنگی با ذخایر طلا داشت و پوند انگلیس ارز بین‌المللی رایج به شمار می‌آمد تا اینکه در همایش پساجنگ در سال 1948 در برتون وودز (Bretton Woods)، نیوهمپشایر (New Hampshire)، دلار آمریکا به عنوان ارز و پول مرجع در تجارت بین المللی معرفی شد.
هنگامی که دولت نیکسون (رئیس جمهور پیشین آمریکا)، دلار آمریکا را از استاندارد طلا جدا کرد، واشنگتن با عربستان سعودی قرارداد خرید نفت امضاء کرد و قرار شد ما به ازای توافق سعودی‌‌ها با سرمایه‌گذاری دلارهای نفتی در اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکا به آن کشور تجهیزات و کمک‌های نظامی دهد. عربستان سعودی تا پایان ژوئن سال جاری 164.9 میلیارد دلار اوراق قرضه دولتی آمریکا را در اختیار داشت.
وضعیت ویژه دلار برای سلطه‌جویی آمریکا همانند رابطه موهای سامسون با قدرت فوق العاده اوست. اگر قرار باشد پول دیگری به جای دلار در جایگاه ارز مرجع بین المللی قرار گیرد آمریکا دیگر نمی تواند با چاپ پول بیشتر، هزینه‌ها و صورت حساب‌های خود را بپردازد. در نتیجه، کشوری که دیگر صادرکننده مسلط بر دنیا در بازار بین‌المللی نیست، اقتصادش یخ می‌زند و کمبود فاجعه‌بار سوخت و مواد غذایی آن کشور را فلج می‌کند.
نخستین کشوری که از سقوط دلار بهره‌مند خواهد شد چین است
به گفته «ای سی بی سی اینترنشنال»، بازوی بانکی سرمایه گذاری بانک صنعتی و بازرگانی چین در هنگ کنگ، یکی از چهار بانک بزرگ دنیا، در پایان چهارماهه دوم دارایی‌های مالی تعریف شده به یوآن در سرمایه‌گذاری‌های فردی و نهادی خارج از کشور در مجموع 4.9 تریلیون یوآن – نزدیک به 717 میلیارد دلار – برآورد شده بود. سهم اوراق بهادار و سهام تعریف شده به یوآن به عنوان درصدی از کل دارایی‌های سرمایه‌گذاران به ترتیب در دوره مشابه یک سال پیش نزدیک به 2 و نیم و سه درصد افزایش یافت.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، بیش از یک دهه است دارد آشکارا از جامعه بین‌المللی درخواست می‌کند در ادامه استفاده از دلار به عنوان ارز بین‌المللی مرجع بازنگری کنند– او پیش از آنکه فروپاشی بازار مسکن در سال 2008، رکود جهانی را رقم بزند این درخواست را مطرح کرد– اما سیاست خارجی ستیزه‌جویانه ترامپ و باز تحمیل تعرفه‌های تجاری بر کالاهای وارداتی از چین، کانادا و اتحادیه اروپا سبب شده است بیشتر کشورهای دنیا درباره رها کردن دلار سخن بگویند.
استفاده از یوآن خارج از سرزمین مادری چین در یک دوره پس از بحران مالی جهانی در سال 2008 افزایش یافت اما خیلی زود رو به کاهش گذارد تا در سال جاری بار دیگر روند افزایشی به خود گرفت. اما جایگزین کردن یوآن به جای دلار بخشی از راهبرد درازمدت پکن است و دستگاه حاکمیتی چین دارد شرکای تجاری این کشور را زیر فشار می‌گذارد تا برای صادرات کالاهای چینی در پرداخت‌ها از یوآن بهره‌مند شوند.
بسیاری از اقتصاددان‌ها بر این باورند که چین در جایگاه بزرگترین وارد کننده نفت جهان به ناچار جای آمریکا را در مقام ابرقدرت مالی دنیا خواهد گرفت. پکن در اقدامی تلافی‌جویانه ضد تحمیل تعرفه از سوی دولت ترامپ بر کالاهای وارداتی از چین، مبلغ 50 میلیارد دلار از کالاهای وارداتی از آمریکا را مشمول افزایش تعرفه قرار داد.
بسیاری از اقتصاددانان و دانشمندان سیاسی دنیا هم می‌گویند پیشنهاد معمر قذافی، دیکتاتور وقت لیبی برای ایجاد ارز پان- آفریقایی که پشتوانه طلا داشته باشد، سبب شد دولت اوباما برای سرنگون کردن دولت او به دخالت نظامی متوسل شود. شاید سال‌ها طول بکشد تا دلار از رده خارج شود اما این روند همچون روندی که طی آن آمریکا جایگاهش را به عنوان تنها ابرقدرت دنیا از دست داد، زمان‌بر است.»
141/120
مترجم: مرتضی لطفی
بیشتر بخوانید:
روسیه: بسیاری از کشورها به فکر ارز جایگزین دلار آمریکا هستند
گزارش: طرح صف‌آرایی یورو مقابل دلار در پارلمان اروپا
همکاری روسیه و چین در مقابله با سلطه دلار/ تحلیل
