نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نداجا) در سالهای اخیر گام های بلندی در راستای خود کفایی نظامی و بومی سازی انواع شناورها به ویژه شناورهای رزمی برداشته است.
یکی از دستاوردها در این زمینه ناوچه موشک انداز سپر است که در روز 14 آذر 1396 با حضور امیر حاتمی وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و دریادار خانزادی فرمانده وقت نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، در بندر انزلی به ناوگان نیروی دریایی ارتش در منطقه چهارم دریایی امام رضا (ع) ارتش واقع در دریای خزر ملحق شد. ناوچه موشک انداز «سپر» چهارمین ناوچه موشک انداز کلاس سینا محسوب می‌شود که با همکاری سازمان صنایع دریایی وزارت دفاع و نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ساخته شد.در مجموع ۴ فروند از شناورهای موشک انداز کلاس پیکان محصول پروژه سینا که بدست متخصصان نداجا طراحی و تولید شده به نام‌های «پیکان»، «جوشن»، «درفش» و «سپر» در ناوگان شمال نیروی دریایی در دریای خزر عملیاتی شده اند.
نگاهی کلی
ناوچه سپر چهارمین فروند از ناوچه کلاس پیکان است که به دست صنعتگران توانمند داخلی و متخصصان صنایع دریایی شهید تمجیدی انزلی ساخته شده است. متخصصان داخلی، ناوچه موشک انداز سپر را در سخت ترین شرایط تحریم ها ساخته اند. ناوچه موشک انداز سپر یکی از بروزترین ناوچه ها از لحاظ تجهیزات ارتباطی و سامانه سلاح است.مانور سریع، سرعت بالا، سامانه موشکی سطح به سطح، سامانه تدافعی ضد هوایی و ضد سطحی از قابلیت‌های بارز ناوچه موشک انداز سپر است.این ناوچه در مدت 2 سال و نیم ساخته شد و با الحاق آن گام بلند دیگری برای حفظ و ارتقای اقتدار ایران در دریای خزر برداشته شد. دریادار امیر رستگاری رئیس سازمان صنایع دریایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح درباره ناوچه موشک انداز سپر گفت: این ناوچه قابلیت رقابت با ناوچه های روز دنیا و قابلیت عملیات در شرایط مختلف جوی را دارد.
ناوچه موشک انداز سپر 47 متر طول،7.1 متر عرض و ۱۵ متر ارتفاع و حداکثر 35 گره دریایی سرعت دارد و مجهز به انواع سلاح‌های پیشرفته بومی‌سازی‌شده شامل سامانه موشکی سطح به سطح، توپ‌های 76 و 40 میلیمتری و رادار کنترل آتش با قابلیت ردیابی جنگنده‌ها و موشک‌های کروز است. شناورهای کلاس پیکان از جمله ناوچه سپر با 31 خدمه دارای تناژ جابجایی 275 تا 300 تن بوده، از چهار پیشرانه 3500 اسب بخار نیرو گرفته و به بیشینه سرعت 35 گره دریایی حدوداً برابر با 65 کیلومتر بر ساعت میرسند. 4 مولد برق 140 کیلوواتی نیز در این شناورها وظیفه تولید توان الکتریکی برای کاربردهای مختلف را برعهده دارند. این ناوچه با به کارگیری نتایج تحقیقات علمی و پروژههای پژوهشی اجرا شده در کشور و با جانمایی مناسب تجهیزات در بخشهای مختلف و سایر عوامل مؤثر، از تعادل شناوری و پایداری بسیار خوبی در دریای مواج برخوردار است و برای اجرای ماموریت های گشتی در آبهای نزدیک تا 200 مایلی یا 320 کیلومتری مورد استفاده قرار می‌گیرد. توپ ۷۶ میلیمتری فجر ۲۷ در سینه ناوچه با نرخ آتش 120 گلوله در دقیقه و بیشینه برد 17 کیلومتر، برد 12 کیلومتر بر ضد اهداف سطحی و 7 کیلومتر بر ضد اهداف هوایی، توپ اصلی ناوچه زره است. توپ 40 میلیمتری فتح40 با نرخ شلیک 300 گلوله بر دقیقه، برد مؤثر 4000 متر علیه اهداف هوایی و 6000 متر علیه اهداف دریایی و زمینی و برد نهایی 12 کیلومتر، سلاح دیگر ناوچه سپراست که در پاشنه یا انتهای آن نصب شده است . ناوچه سپر از 4 لانچر موشک کروز از کلاس نور یا قادر (با برد 120 تا 250 کیلومتر)، بهره می‌برد . در تحولی جدید ناوچه «سپر» در تمرین نظامی نیروی دریایی در دریای خزر به ۸ لانچر موشک کروز ضدکشتی مجهز شده است.در حالی که پیش‌تر نهایت ظرفیت حمل موشک این کلاس ناوچه ۴ لانچر موشک بود.
پروژه سینا
پروژه سینا که ناوچه سپر نیز در چارچوب آن ساخته و عملیاتی شده است ، بر اساس تجربه بدست آمده از ناوچه های سبک موشک انداز در زمان جنگ تحمیلی طراحی و ساخته شده است. این ناوچه ها در محیط های نسبتا کوچک و بسته مانند خلیج فارس و دریای خزر از قابلیت های بهتری در مقایسه با ناوهای رزمی بزرگتر برخوردار هستند. قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، تعدادی ازناوچه های موشک انداز کلاس لاکمباتانت La Combattante از فرانسه توسط ایران خریداری شد که البته با موشک های ضد کشتی هارپون ساخت آمریکا مسلح شده بودند. حدود 15 فروند از این شناورها از فرانسه سفارش داده شده بود که نهایتا 12 فروند تحویل گرفته شد که در سالهای جنگ مورد استفاده زیادی در جریان ماموریت های مختلف در خلیج فارس و تنگه هرمز قرار گرفتند. ناوچه پیکان از جمله شناورهای این کلاس بود که در جریان عملیات مروارید در آذر ماه 1359 موفق شد با کمک نیروی هوایی ارتش بخش عمده ای از نیروی دریایی عراق را به اعماق خلیج فارس بفرستد. در سالهای بعد روند ارتقاء این ناوچه های موشک انداز در جنوب کشور به انجام رسید و بخشی از سامانه های الکترونیکی و تسلیحاتی این شناورها تعویض و به روزرسانی شد. با توجه به عزم صنایع دفاعی و نیروی دریایی برای ساخت این ناوچه ها به صورت بومی ، ناوچه های کلاس پیکان در قالب پروژه سینا برمبنای نمونه خارجی یعنی ناوچه موشک انداز کلاس لاکمباتانت ساخته شده‌اند اما به جز مشابهت در سازه و دو سلاح توپخانه‌ای، در سایر اجزا کاملاً متفاوت از نمونه خارجی بوده و از تجهیزات بومی و ساخت داخل و بهره‌مند از فناوری‌های روز در آنها استفاده شده است.در واقع صنایع دفاعی ایران صرفا به ارتقاء ناوچه های فرانسوی کلاس لاکمباتانت بسنده نکرده و به دنبال طراحی و ساخت نسل جدیدی از شناورهای سبک موشک انداز بر پایه طرح اولیه فرانسوی رفتند. در این طرح شاهد نصب موشک های کروز ضد کشتی ، سامانه های راداری و اپتیکی به همراه توپ های 40 و 76 میلی متری بر روی این شناورها هستیم. در عین حال در برخی از ناوچه های این کلاس مانند ناوچه زره از موشک های ضد هوایی نیز استفاده شده است. در حقیقت می توان از این شناورها در یک حالت ترکیبی استفاده کرد که برخی از آنها دارای موشک های ضد هوایی و برخی نیز دارای موشک های ضد شناور باشند. موشک ضد کشتی به کار رفته در ناوچه های کلاس سینا همچنان نامشخص است اما از روی ظاهر می توان به سری موشک های ضد کشتی نور اشاره کرد.در سال 1382، اولین فروند از شناورهای ساخت داخل بر اساس ناوچه لاکمباتانت با نام پیکان، به
یاد پیکانِ جاوید شده در دفاع مقدس، در منطقه چهارم نداجا در بندر انزلی به این نیرو تحویل داده شد. در سال 1396 با الحاق ناوچه موشک انداز سپر با قابلیت مانور و سرعت بالا و سامانه های تسلیحاتی به روز روند تحویل 4 فروند از این کلاس ناوچه به ناوگان شمال نیروی دریایی تکمیل شد.
ویژگی ها
در شناورهای جدیدی که در ایران ساخته می شود و از جمله در ناوچه سپر ، سامانه جدید اپتیکی روی پل فرماندهی ناوچه نصب شده که می تواند در شرایطی که به هر دلیل امکان استفاده از رادار وجود ندارد برای شلیک توپ ناوچه از آن استفاده کرد. ارتقاء مهم دیگری که در ناوچه سپر برای اولین بار رخ داده است ، استفاده از رادار کنترل آتش ثامن است. این رادار اولین بار بر روی ناوشکن دماوند نصب شده است. راداری در باند ایکس که برای کنترل آتش موشک های به کار رفته در این شناور مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله قابلیت های این رادار می توان قابلیت «اقدامات پشتیبانی الکترونیکی» ESM ، فشرده سازی پالس، استفاده از تکنیک های ضدجمینگ و مقابله با تسلیحات ضدتشعشع، ارسال موج پیوسته و پالس داپلر، کد گذاری پالس، قابلیت تغییر متناوب و نامنظم فرکانس و تغییر پولاریزاسیون بمنظور مقابله با اقدامات جنگ الکترونیک، تفکیک در برد 30 متر و دقت در برد 5.7 متر اشاره کرد .
درباره قابلیت ESM باید این توضیح را داد که پشتیبانی الکترونیکی یا اقدامات پشتیبانی الکترونیکی، اطلاعات را از طریق "گوش دادن" غیرفعال به تشعشعات الکترومغناطیسی مد نظر نظامی جمع آوری می کند. به زبان ساده کار سامانه های ESM این است که با جستجو در فضای نبرد، هرگونه سیگنال مخابراتی، امواج ماهواره ای یا راداری دشمن را شناسایی کرده و اقداماتی مثل کشف و رهگیری، ضبط و آنالیز و کشف منبع تشعشع را انجام دهد و در صورتی که این امواج به عنوان متخاصم شناسایی شده و قرار به نابودی آنها باشد، اطلاعات مورد نظر به سرعت در اختیار سامانه های سلاح قرار گرفته و به سمت منبع امواج، اجرای آتش می شود.
آنچه که در مجموع در ناوچه موشک انداز سپر دیده می شود تجمیع قدرت آتش در یک پلتفرم کوچک به همراه استفاده از رادار کنترل آتش ایرانی ثامن برای اولین بار در پروژه سینا است که در کنار سایر شناورهای رزمی و دیگر عناصر دفاعی ایران در این منطقه حافظ منافع و امنیت ایران در دریای خزر خواهند بود./
نویسنده: سید رضا میرطاهر
119
