اکنون تروئیکای اروپایی (آلمان، فرانسه، بریتانیا) و اتحادیه اروپا به دنبال حفظ برجام هستند. در این راستا "آنگلا مرکل" صدراعظم آلمان به عنوان مهمترین کشور اروپا روز جمعه در جریان سفر خود به هند پس از دیدار با "نارندرا مودی" نخست‌وزیر هند در دهلی‌نو، بیانیه‌ای مشترک صادر کرده و بر پایبندی دو کشور به اجرای توافق هسته‌ای برجام تأکید کردند.
در این بیانیه مرکل و مودی برحل و فصل اختلافات در باره برجام به صورت مسالمت‌آمیز و از طریق گفت‌وگوهای سیاسی و لزوم پایبندی ایران به تعهدات برجامی خود تاکید کرده اند. در بخشی از این بیانیه آمده است، «مسائل اضطراری باید به صورت مسالمت‌آمیز از طریق گفت‌وگو و تدابیر اعتمادساز وهمچنین تلاش‌ها برای کاستن از تنش‌ها حل و فصل شوند.»
به رغم این بیانیه ابراز حمایت از برجام، سئوال بزرگ این است که آیا واقعا اروپایی ها در راستای حفظ برجام اقدام موثری صورت داده اند؟
تروئیکای اروپایی واتحادیه اروپا بعد از خروج آمریکا از برجام در مه 2018 وعده داه بودند که با تضمین منافع اقتصادی ایران، این توافق کلیدی برای حفظ صلح و ثبات بین المللی را حفظ کنند.اروپایی ها به رغم انتقاد از رویکرد ضد برجامی آمریکا، با وجود وعده های بسیار به ایران در باره اجرای سازو کار ویژه مالی موسوم به اینستکس هیچ گام موثری برای اجرای تعهدات و وعده‌های خود انجام ندادند. نکته مهم این که مقامات آمریکایی مرتبط با ایران بر بی اثر بودن اینستکس در مقابل تحریم های آمریکا تاکید می کنند و اروپایی هایی نیز با بی عملی خود بر این امر صحه نهاده اند.
"برایان هوک" نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران در مصاحبه‌ای که متن آن روز جمعه منتشر شد، گفته که دولت این کشور چندی پیش با دولت‌های اروپایی در خصوص مبادلات مجاز از طریق "اینستکس" به تفاهم دست یافته است.
هوک گفت: «ما شاهد انجام هیچ معامله‌ای از طریق اینستکس یا ساز و کار ویژه‌ای که بریتانیا، فرانسه و آلمان راه‌اندازی کرده‌اند نبوده‌ایم. پیش‌بینی نمی‌کنیم که در هیچ مقطعی، از طریق این کانال فعالیتی که مشمول تحریم‌های آمریکا است انجام شود.
هوک تاکید کرد، به این سه کشور اروپایی به صراحت گفته شده که این کانال می‌تواند سازوکاری برای تسهیل مبادلات غذا، دارو، دستگاه‌های پزشکی یا محصولات کشاورزی باشد، ولی نمی‌تواند مشمول فعالیت‌های قابل‌تحریم شود. وی مدعی شد که مدتی پیش در باره این مساله با اروپا به تفاهم رسیده است.
با توجه به موضع انفعالی اروپا و عدم اقدام موثر برای حفظ برجام، ایران همزمان با یک سالگی خروج آمریکا از برجام در 8 مه 2019 و پس از بدعهدی و ناتوانی طرف های اروپایی در تامین منافع برجامی تهران، به صورت گام به گام تعهدات خود در چارچوب این توافق را در 3 مرحله کاهش داده است. گام چهارم کاهش تعهدهای برجامی ایران، 6 نوامبر 2019 آغاز خواهد شد.
اروپایی ها به دلیل وابستگی گسترده به آمریکا عملا نشان داده اند که به رغم برخی تلاش ها مانند ایجاد سازو کار ویژه تعامل مالی و تجاری با ایران (اینستکس)، اما قادر به اجرایی کردن آن نیستند. نکته عجیب اینجاست که اروپایی ها خواسته ای غیر منطقی از تهران داشته و بارها بر لزوم ماندن و ادامه اجرای تعهدات توافق هسته ای برجام از جانب ایران تاکید کرده اند.
گویا آنها این سوال را از خود نمی کنند که چرا بدون اقدامی از جانب آنها برای کاهش تاثیرات منفی تحریم های آمریکا، از ایران می خواهند که به طور یک جانبه به تعهدات برجامی خود وفادار باقی بماند؟ مرکل نیز در بیانیه مشترک خود با نخست وزیرهند بار دیگر خواستار پایبندی ایران به مفاد توافق هسته ای برجام شده است، بدون اینکه اشاره ای به خلف وعده های مکرر اروپا در عمل کردن به تعهدات خود در زمینه برجام نماید.
139/118
نویسنده: سيدرضا مير طاهر
بیشتر بخوانید:
حمایت هند و آلمان از برجام
برجام؛ گام چهارم ایران اجرایی می‌شود؟/ تحلیل
