پایگاه اینترنتی اندیشکده آمریکایی «بنیاد واشنگتن» یادداشتی به قلم صادق علی حسن، پژوهشگر عراقی، با عنوان «ترکیه: مابین درگیری های مرزی و توسعه طلبی منطقه ای» درباره اهداف ترکیه برای حضور طولانی مدت در موصل منتشر کرده که در ادامه می خوانیم:
ترکیه مدت هاست که به موصل در شمال عراق به عنوان عاملی در ایجاد توازن ژئوپولیتیکی با دیگر کشورهای منطقه نگاه می کند. منطقه موصل نه تنها به خاطر وسعت، جمعیت و منابعش، بلکه همچنین به دلیل موقعیت جغرافیایی اش از اهمیت بسیاری برخوردار است. موصل در کنار مرزهای ترکیه و سوریه یک دارایی ارزشمند از منظر جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی و اقتصادی است. کنترل این منطقه هدف قدرت های بزرگ منطقه است تا به وسیله آن نفوذ خود را گسترش داده و از مزایا و منافع این منطقه استفاده کنند. تصمیم سازان ترکیه به ویژه از موصل به عنوان صحنه ای برای رسیدن به آرمان های منطقه ای و بین المللی خود استفاده می کنند؛ آرمان های توسعه طلبی سیاسی، سرزمینی و اقتصادی.
دلایل ترکیه برای حمایت از تروریست های داعش و النصره
از نگاهی کلان، ترکیه نقش های آشفته و متناقضی درعراق بازی می کند و اقداماتش در سوریه و اطراف آن نیز به پیچیده تر کردن این نقش ها افزوده است. به طور مثال بعد از اعتراضات سال 2012، ترکیه به دو دلیل اساسی از تروریستی نامیدن النصره و داعش اجتناب کرد. اول اینکه ترکیه در تلاش بود از این گروه ها برای سرنگونی بشار اشد استفاده کند. در عوض ترکیه به آنها اجازه می داد از خاکش به عنوان پناهگاه و تامین تجهیزات و نیرو استفاده کنند و سرویس های امنیتی ترکیه هم چشمان خود را به روی تروریست هایی بست که از سراسر جهان از طریق ترکیه وارد سوریه می شدند.
دلیل دوم اینکه ترکیه از این گروه ها برای جنگ با کرد ها استفاده کرده است. ترکیه از کردها هم در داخل و هم خارج این کشور هراس داشته و روابط پیچیده ای با اقلیم کردستان عراق دارد. ترکیه خود را با منطقه ای خود مختار در شمال سوریه مواجه دید که توسط حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (PYD) اداره می شود. این حزب به حزب کارگران کرد ترکیه (PKK) نزدیک است.
هرچند که استفاده از سازمان های تروریستی برای رسیدن به اهدافی خاص، معمولا برای استفاده کننده نتیجه معکوس خواهد داشت. بعد از یک دوره دستاوردهای راهبردی و توسعه سیاسی و اقتصادی، ترکیه با حملات داعش به خاک خود مواجه شد. مسئولیت همه بمب گذاری ها در منطقه سلطان احمد، خیابان استقلال و فرودگاه آتاتورک را داعش بر عهده گرفت. بعلاوه، اختلاف شدید بین دولت اوباما و دولت اردوغان بر سر جدیدترین حمایت های ترکیه از گروه های تروریستی، سرانجام ترکیه را مجبور به درک این حقیقت کرد که آنها واقعا سازمان های تروریستی هستند.
نقشه های ترکیه برای موصل
زمانی که عملیات آزاد سازی موصل شروع می شد، با توجه به همکاری بین نیروهای عراقی، پیشمرگه های کردستان و ائتلاف بین المللی که تصمیم گرفته بودند حملات هوایی علیه مواضع داعش را تشدید کنند، کارشناسان پیش بینی می کردند که عملیات نسبتا آسانی در پیش خواهد بود.
اما ترکیه به این نتیجه رسیده بود که این عملیات نمی تواند در جهت منافع این کشور باشد، به این دلیل که دیگر نمی تواند از این گروه های تروریستی در جهت منافع خود استفاده کند. حمله پیش دستانه ترکیه به استان نینوا، عراق را شگفت زده کرد، اما این حمله نشان دهنده اهمیت فوق العاده ای بود که موصل برای ایجاد و ماندگاری قدرت ترکیه در منطقه داشت. ترکیه به سه دلیل اینکار را انجام داد:
اول اینکه ترکیه می خواهد راهبرد جنگ نرم خود را ادامه دهد و از مزایای حضور خود در موصل برای حمایت از بازیگران محلی خاص در عراق استفاده کرده و تلاش کند از ادامه حضورش در آن منطقه اطمینان یابد.
دلیل دوم آن است که ترکیه با برجسته کردن حضور خود در موصل تلاش دارد افکار عمومی مردم این کشور را به مسائلی خارج از خاک این کشور معطوف سازد. ترکیه برای مهار مشکلات داخلی خود پس از کودتای نافرجام این کشور، ساختارهای نظامی، امنیتی، قضایی، نظام آموزشی و دیگر نهادهای مهم دولتی را پاکسازی و بازآرایی کرده است. این یک چالش اساسی زمان بر بود که نسبت به درگیرهای موجود با پ ک ک اولویت داشت. هرچند پ ک ک از بحران کودتا برای بی ثبات کردن دولت استفاده می کرد.
سرانجام اینکه ترکیه می خواهد فرصتی برای مقابله مستقیم با دیگر قدرت های منطقه ایجاد کند به گونه ای که این تقابل در منطقه ای خارج از خاک این کشور باشد. اردوغان امیدوار بود که این پیام را به مردم ترکیه برساند که دولت این کشور به قدری قدرتمند است که می تواند بر بحران های داخلی چیره شده و همزمان نقش تاثیرگذاری در خاورمیانه داشته باشد و شکوه دوران عثمانی و میراث تاریخی موصل را بازسازی کند.
تقلای ترکیه برای نشان دادن اقتدار داخلی و منطقه ای
قدرت ترکیه به رویکرد منطقی توسعه اقتصادی نیز وابسته است که به هیات حاکم این کشور اجازه می دهد کنترل خود بر منطقه را گسترش دهند. به طور مثال، ترکیه با خرید نفت، از داعش حمایت می کرد. قاچاقچیان راه های زیادی برای صادرات نفت از مناطق تحت اشغال خود استفاده می کردند. راه هایی چون تانکرهای نفتی، کامیون های کوچک، خط لوله موقت و مسیر رودخانه و استفاده از قایق. اکثر خریداران، مالکان کسب و کارهای کوچک و شرکت های حمل و نقل ترکیه ای بودند که این محموله های نفتی را در منطقه ای در مثلث مرزی عراق، سوریه و ترکیه جمع آوری کرده و به ترکیه صادر می کردند تا در آنجا واسطه ها، به قیمتی کمتر از بشکه ای 20 دلار از آنها بخرند.
هدف ترکیه از این روابط اقتصادی با گروه های تروریستی، استفاده از تنش موجود در روابطش با دولت عراق برای اهداف سیاسی از جمله جلوگیری از خودمختاری کردهای عراق و سوریه است که تهدیدی مستقیم برای ترکیه به شمار می آید. (در عین حال و در رویکردی ظاهرا متناقض) ترکیه از درگیری های منطقه برای تحکیم روابطش با دولت اقلیم کردستان عراق استفاده می کند تا تجارت و سرمایه گذاری در بخش های مختلف را توسعه دهد.
اما نتیجه این اقدام و دیگر تحرکات ترکیه در عراق، آن است که منطقه مرزی بین عراق و ترکیه، تبدیل به منطقه نفوذ بی ثبات این کشور شده است، زیرا ترکیه هم از نظر اقتصادی و هم سیاسی بر این منطقه تسلط دارد.
روابط خارجی ترکیه بر این اصل استوار است که صلح و عدالت نه از طریق دیپلماسی بلکه از طریق نزاع و درگیری است که به دست می آید. این کشور سعی می کند با استفاده راهبردی از بازیگران غیردولتی، قدرت های منطقه ای را تحت تاثیر قرار داده، از آن طریق نفوذ خود را گسترش و خود را طرف حساب کشورهای گوناگون و کانون های قدرت در منطقه نشان دهد.
*استفاده از این مطلب با ذکر منبع «ایران پرس» بلامانع است.
*آنچه در این گزارش آمده به معنی تایید محتوای تحلیل نویسنده از سوی «ایران پرس» نیست و تنها در راستای اطلاع رسانی منتشر شده است. 120/111
بیشتر بخوانید:
ادامه عملیات موصل و مخالفت با حضور نیروهای ترکیه
تلاش آمریکا برای نقش آفرینی ترکیه در موصل
هشدار آتن درباره ورود ترکیه به «خاک یونان»
