این دوره آموزشی در چارچوب همکاری وزارت دفاع جمهوری آذربایجان و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، در «دانشگاه دفاع ملی» باکو برگزار شده است. براساس اعلام وزارت دفاع جمهوری آذربایجان، هدف از برگزاری این دوره، ارتقا سطح کیفی نیروهای مسلح جمهوری آذربایجان جهت استفاده در برهه های حساس است.
گروه آموزشی فرماندهی ناتو در این دوره، اطلاعات کلی در مورد ناتو، ساختار ستادی و جلسات توجیهی در زمینه های مختلف مرتبط با روند برنامه ریزی عملیات جنگی به برخی نظامیان ارتش جمهوری آذربایجان ارائه کرده است.
جمهوری آذربایجان در پی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و کسب استقلالش به دنبال تشکیل شورای مشارکت اروپا - آتلانتیک، به برنامه «مشارکت برای صلح» ناتو پیوست.
نیروهای زمینی، دریایی و هوایی جمهوری آذربایجان در زمینه عملیات روانی و اطلاعاتی، عملیات دریایی و هوایی در راستای برنامه عملیاتی مشارکت انفرادی (IPAP) و برنامه ارزیابی و بازخورد مفهوم قابلیت های عملیاتی (OCC E&F) ناتو آموزش داده می شوند.
همچنین ناتو از پروژه های مین زدایی در جمهوری آذربایجان حمایت مالی می کند. البته به لحاظ عملیاتی هم جمهوری آذربایجان همکاری نزدیکی با سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) داشته و سال ها در افغانستان در کنار نیروی های ناتو حضور داشته است تا جاییکه مقامات این سازمان از جمهوری آذربایجان به عنوان شریک نزدیک، قابل اعتماد و ارزشمند در مأموریت های آن در افغانستان یاد می کنند.
پیش از این هم وزارت دفاع جمهوری آذربایجان اعلام کرد، شماری از پرسنل نیروی دریایی این کشور در عملیات ناتو در قالب رزمایش دریایی چند ملیتی مدیترانه شرقی در ترکیه شرکت کردند. این همکاری ها با ناتو و همزمان تعمیق روابط دو جانبه با ترکیه، پاکستان و گرجستان از جمله عواملی است که باعث تشدید نگرانی ها در خصوص تنش زایی در منطقه قفقاز و به طور خاص مناقشه آذربایجان-ارمنستان شده است.
به طور مثال سند هم پیمانی ترکیه و جمهوری آذربایجان که به «بیانیه شوشا» معروف است احتمال تأسیس پایگاه نظامی ترکیه در جمهوری آذربایجان جدی است و همین امر باعث شد که «دیمتیری پسکوف» سخنگوی کاخ کرملین گفت: "استقرار زیرساخت های نظامی از سوی یکی از کشورهای عضو ناتو (ترکیه) در نزدیکی مرزهای روسیه، توجه ویژه ما را برمی انگیزد و دلیلی می شود تا ما اقدامات لازم را در راستای تضمین امنیت و منافع خود اتخاذ کنیم. همچنین تقویت نیروی دریایی جمهوری آذربایجان و برگزاری رزمایش کشتی های جنگی در دریای خزر نیز بر دامنه این نگرانی ها افزوده است."
در این راستا «روح‌الله مدبر» کارشناس مسائل روسیه معتقد است: غرب با تحریک کشورهایی مانند بلاروس، اوکراین و دیگران برای عضویت در ناتو می‌خواهد مرزهای کشورهای شرق را ناامن کند. وی برگزاری 10 رزمایش توسط سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در نزدیک‌ترین بخش‌های مرزهای فدراسیون روسیه در یک سال گذشته را قدرت نمایی برای فاز بعدی عملیاتی عنوان کرده است.
شایان ذکر است سفر یک ماه قبل «خاویر کلومینا پیریز» معاون دبیرکل ناتو در امور سیاسی و امنیتی و نماینده ویژه ناتو در قفقاز و آسیای مرکزی به باکو و دیدار با مقامات نظامی و سیاسی این کشور یکی از نمونه های تلاش برای تعمیق روابط این سازمان با جمهوری آذربایجان در جهت راهبرد گسترش ناتو به شرق است.
تحرکات ناتو در مناطق پیرامونی روسیه و منطقه قفقاز در حالی رو به گسترش است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان یکی از عوامل اصلی جنگ روسیه و اوکراین، تشدید تحرکات ناتو و تنش زایی های این سازمان بوده است.
به طوریکه پیش تر، حتی پاره ای از کارشناسان غربی نظیر «جان مرشامیر» استاد سرشناس علوم سیاسی هم کوشش آمریکا و ناتو برای ادغام اوکراین در این پیمان را محکوم به خلق فاجعه دانسته بودند. وی با انتقاد به رویه آمریکا و ناتو در خصوص سیاست گسترش به شرق، با استناد به سخنان «رابرت گیتس» وزیر دفاع پیشین آمریکا در زمان نشست بخارست، اذعان داشت که تلاش برای وارد کردن گرجستان و اوکراین به ناتو، به مثابه، پا را فراتر از گلیم خود بردن بود.
از این رو با توجه به بحران امنیتی رخ داده در شرق اروپا و حساسیت روسیه به تحرکات ناتو در مناطق همجوارش، حضور ناتو در منطقه قفقاز می تواند باعث تنش زایی و تکرار سناریوی بحران اوکراین شود. به بیانی دیگر تحرکات این سازمان امنیتی نه تنها امینت زا نیست؛ بلکه عملا به امنیت زدایی در منطقه منجر می شود و سرنوشت ملت های منطقه را با تهدیدهای متعدد روبرو می سازد. به طوریکه حضور و تشدید تحرکات ناتو در قفقاز می تواند موجب افزایش تنش های امنیتی و سیاسی بین کشورهای این منطقه و همچنین آتش افروزی و تفرقه افکنی بین مردمان این کشورها شود.
این در حالی است که دولت های منطقه از طریق گسترش همکاری های دو جانبه و چند جانبه با یکدیگر و بدون دخالت سازمان های غربی، خصوصا ناتو قادر به تأمین امنیت منطقه هستند و همچنین امکان حل و فصل اختلافات احتمالی هم بدون توسل به ماجراجویی های ناتو وجود دارد.
نویسنده: هوشنگ شیخی
117
