کشورهای اسلامی اشتراکات زیادی برای وحدت و همگرایی دارند. صرف‌نظر از عامل دین که میان کشورهای اسلامی مشترک است، بسیاری از این کشورها از فاکتور زبان مشترک نیز برخوردار هستند.
اغلب این کشورها از فرهنگ سیاسی و اجتماعی مشترکی نیز برخوردار هستند و میان ملت‌های اسلامی هم روابط پایداری وجود دارد.
با این حال، سوال این است که چرا کشورهای اسلامی در زمره کشورهایی قرار دارند که شاهد بیشترین واگرایی و اختلاف در روابط خود هستند؟
در پاسخ به این سوال باید به برخی علل درونی و بیرونی اشاره کرد.
به لحاظ درونی، در درون کشورهای اسلامی برخی فاکتورهایی وجود دارد که به عامل اختلاف داخلی و بین کشوری تبدیل شده است. برای نمونه ترکیب جمعیتی برخی از کشورهای اسلامی به گونه‌ای است که هم زمینه بروز تنش‌های داخلی و هم زمینه سوءاستفاده و سوء برداشت‌های خارجی را در مواقع مهم فراهم کرده است.
این موضوع در درون عراق، بحرین، عربستان سعودی و ترکیه وجود دارد. علاوه بر این، ساخت قدرت در درون این کشورها که عمدتاً اقتدارگرا است و موضوعاتی نظیر حقوق بشر معنای چندانی پیدا نمی‌کند سبب می‌شود که وضعیت اقلیت‌های قومی و مذهبی هم چندان مناسب نباشد و هم اینکه به عاملی برای کشاکش منطقه‌ای با دیگر کشورها تبدیل شود.
به لحاظ بیرونی، سیاست قدرت‌های بزرگ مهم‌ترین مانع وحدت و همگرایی میان کشورهای اسلامی است. بخشی از تعارضات داخلی که در درون کشورهای اسلامی وجود دارد نیز ماحصل سیاست‌های استعمار غرب به خصوص بریتانیا در قرن گذشته میلادی است.
بر این، قدرت‌های بزرگ از طریق تنش‌آفرینی میان کشورهای اسلامی در قالب سیاست «تفرقه بینداز و حکومت کن» سعی می‌کنند مانع وحدت و همگرایی میان این کشورها شوند.
برجسته‌سازی مسایلی نظیر شیعه و سنی، عرب و عجم، عرب و کرد، فارس و ترک یا عرب و ترک از جمله شیوه‌هایی است که قدرت‌های غربی برای اختلاف‌افکنی میان کشورهای اسلامی بهره می‌گیرند. برخی از حکام کشورهای اسلامی نیز در این دام قدرت‌های غربی گرفتار شده‌اند و همسو با این سیاست‌ها حرکت می‌کنند.
موضوع دیگر این است که قدرت‌های غربی این برداشت را دارند که از طریق اختلاف‌افکنی میان کشورهای اسلامی می‌توانند در منطقه راهبردی غرب آسیا نفوذ کنند.
این قدرت‌ها باور دارند که وحدت و همگرایی میان کشورهای اسلامی سبب تقویت قدرت این کشورها و نقش‌آفرینی مستقل آنها در سطح منطقه و حتی جهانی می‌شود. بر همین اساس، نیز با تبلیغات و هزینه‌های سنگین سعی دارند مانع وحدت کشورهای اسلامی شوند.
«سیدحسن نصرالله» دبیرکل حزب‌الله لبنان در سخنانی در سی‌وپنجمین کنفرانس وحدت اسلامی، با تاکید بر اهمیت نزدیکی مسلمانان به هم، در این خصوص گفت: "زمانی که سنی و شیعه شانه به شانه هم به مبارزه پرداختند توانستند بر داعش پیروز شوند و دشمنان‌مان که خواستار سیطره بر ما در منطقه هستند می‌خواهند که ما به جنگ با یکدیگر بپردازیم."
موضوع مهم دیگر این است که وحدت و همگرایی میان کشورهای اسلامی عاملی ضد منافع و امنیت رژیم صهیونیستی است. قدرت‌های غربی دفاع از امنیت رژیم صهیونیستی را اولویت مهم و اساسی خود تعریف کرده‌اند و وحدت و همگرایی کشورهای اسلامی نیز در تضاد با این موضوع است.
با توجه به این فاکتورها، می‌توان گفت عامل بیرونی در قالب سیاست قدرت‌های غربی مهم‌ترین مانع در وحدت و همگرایی کشورهای اسلامی است.
«سید صدرالدین قبانجی» امام جمعه نجف اشرف در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار ایران پرس در حاشیه سی و پنجمین کنفرانس وحدت اسلامی در تهران درباره موانع پیش روی وحدت اسلامی تأکید کرد که بی‌‌گمان، استکبار جهانی در برابر وحدت جهان اسلام ایستاده است.
نویسنده: سیدرضی عمادی
117
