«مصطفی مستور» در نشست مجلس نمایندگان افغانستان (ولسی جرگه) گفت: اگر اقدامات لازم انجام نشود این خط لوله تا 30 سال آینده هم ساخته نخواهد شد و این درحالیست که دولت کابل برای این پروژه میلیون‌ها افغانی هزینه کرده، اما هیچ گونه عملیات اجرایی هنوز آغاز نشده است.
صحبت‌های وزیر اقتصاد افغانستان یکی دیگر از مشکلات فراروی پروژه بزرگ تاپی را آشکارتر کرد.
در سالهای اخیر عمده کارشناسان بر موانع امنیتی و سیاسی فراروی این طرح تمرکز کرده بودند.
اما اینک که ماهها از زمان تعیین شده برای آغاز عملیات اجرایی این طرح در افغانستان می گذرد ولی هیچ اقدامی صورت نگرفته مشخص می شود که سخنان مصطفی مستور تا چه اندازه دقیق و کارشناسانه است.
بر اساس آخرین توافق کشورهای ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند قرار شد عملیات اجرایی خط لوله گاز تاپی فوریه 2018 در افغانستان آغاز و در سال 2019 این طرح راه اندازی شود.
چند ماه تا آغاز سال 2019 نه تنها افغانستان هیچ قدمی برای اجرای تاپی برنداشته که تشدید ناآرامیها در افغانستان از سویی و افزایش کم سابقه تنش بین هند و پاکستان بر سر کشمیر از سوی دیگر آینده این طرح مهم و راهبردی را در هاله ای از ابهام فرو برده است.
مضافا اینکه، اکنون روشن شده است که دولت افغانستان برای احداث خط لوله در خاک خود که 816 کیلومتر است با مشکلات عظیم بودجه ای مواجه است.
وزیر اقتصاد افغانستان در سخنان خود از رقمی معادل 9 تا 12 میلیارد دلار برای احداث بخش افغانستانی این پروژه سخن گفته است.
روشن است که افغانستان نه الان و نه در سالهای نزدیک توانایی اختصاص چنین رقمی را برای احداث خط لوله تاپی نخواهد داشت. از همین رو همه تلاشها بر سرمایه گذاری شرکتهای خارجی متمرکز است.
اما پرسش این است که با توجه به مجموع چالشها و موانع فراروی تاپی آیا هیچ سرمایه گذار دولتی و یا بخش خصوصی حاضر خواهد شد میلیاردها دلار برای انتقال گاز ترکمنستان به پاکستان و هند سرمایه گذاری کند؟
"آلکسی فومین" و "آندره مدودوف" نویسندگان روسی در تحلیل مشترکی درباره تاپی می نویسند: "رئیس جمهور ترکمنستان از "ولادیمیر پوتین" همتای روسی خود خواسته تا در پروژه تاپی سرمایه گذاری کند اما پوتین به این پیشنهاد پاسخ قطعی نداده است.
تلاشهای ترکمنستان برای جذب نمایندگان دوایر تجاری قطر جهت مشارکت در پروژه تاپی نیز ناموفق بوده است."
خود ترکمنستان نیز برای اجرای بخش افغانستانی تاپی با مشکلات بودجه ای مواجه است.
برخی دیگر از کشورها همچون عربستان نیز از مشارکت در تاپی خودداری کرده اند.
البته در ابتدا قرار بود پروژه تاپی از سوی سرمایه گذاران غربی تامین مالی و اجرا شود اما شرکتهایی همچون یونیکال آمریکا به دلایل مختلف از مشارکت در این طرح خودداری کردند.
آلکسی فومین و آندره مدودوف در ادامه مقاله خود می نویسند: " ایده ساخت خط لوله گاز تاپی در سال 1994 مطرح شد که آغاز آن بارها و بارها به تعویق افتاد. در این رابطه دلایل زیادی وجود دارد.
خطرات فراوان در مسیر خط لوله در افغانستان، روابط پیچیده میان پاکستان و هند و قیمت‌های ناپایدار انرژی اجازه نمی‌دهند تا سرمایه گذاران بالقوه نسبت به تاپی خوشبین باشند."
بنابراین هرچند اجرای پروژه ای همچون تاپی می تواند برای افغانستان و منطقه جنوب آسیا نوید بخش باشد اما واقعیتهای میدانی و معادلات ژئوپلیتیکی نشان می دهد اجرای این طرح با موانع اساسی و بی شمار مواجه است که سخنان وزیر اقتصاد افغانستان درباره کسری بودجه 12 میلیارد دلاری، تنها یکی از این موانع است.
نویسنده: محمود بلند اختر
138/118
